STEREO-A wraca do regularnych obserwacji

Po okresie “za” Słońcem sonda STEREO-A wraca do regularnych obserwacji naukowych.  

Pozycja sond STEREO w dniu 30 czerwca 2014 / Credits – NASA

Głównym celem sond STEREO jest obserwacja Słońca i jego rejonów aktywnych. Start obu sond nastąpił jeszcze przed minimum słonecznym i od kilku lat STEREO dostarczają (wraz z obserwatorami na Ziemi i w okolicach naszej planety) pełnego obrazu Słońca – łącznie z obszarem niewidocznym z perspektywy ziemskiego obserwatora.

Wraz z upływem czasu zwiększał się kąt pomiędzy sondami STEREO: kąt 90 stopni został osiągnięty w styczniu 2009 roku, na początku lutego 2011 roku sondy były 180 stopni od siebie, czyli dokładnie po przeciwnych stronach Słońca. Od tego czasu kąt pomiędzy STEREO-A a STEREO-B zaczął maleć – sondy zaczęły się do siebie zbliżać, ale „po drugiej stronie Słońca” względem obserwatora z Ziemi. Od lutego 2011 roku możliwe było – po raz pierwszy w historii ludzkości – obserwowanie całego Słońca. Przyniosło to lepsze zrozumienie obecnego cyklu aktywności słonecznej, w tym detekcji być może najsilniejszego rozbłysku klasy X w ostatnich latach.

Porównanie wyglądu najsilniejszego zarejestrowanego i zmierzonego rozbłysku obecnego cyklu (X6.9) z 9 sierpnia 2011 z tym, który powstał 20 września 2012 po stronie niewidocznej z Ziemi / Credits – NASA

Pozycja sond STEREO względem Słońca i Ziemi w dniu 11 listopada 2014 / Credits – NASA

Okres „schowania” za Słońcem z perspektywy Ziemi oznaczał przerwę w naukowych obserwacjach prowadzonych przez obie sondy. Planowano, że STEREO-A przestanie regularnie obserwować Dzienną Gwiazd 20 sierpnia 2014, zaś STEREO-B – 1 grudnia 2014. Powrót obu sond do obserwacji naukowych zaplanowano na styczeń 2016 roku.

Co ciekawe, przed wystrzeleniem w 2006 roku spodziewano się jedynie krótkoterminowych przerw w nadawaniu przez obie sondy. Niestety, okazało się, że anteny STEREO-A i STEREO-B służące do komunikacji z Ziemią, nagrzewają się za szybko i zbyt mocno, gdy są zwrócone ku Słońcu (obecna sytuacja). Dlatego też postanowiono odchylić anteny obu sond od Słońca i dokonywać jedynie bardzo ograniczonej komunikacji przy pomocy jednej z bocznych wiązek anten. Wymiana danych była jednak bardzo ograniczona.

Niestety, pierwszego października 2014 roku doszło do utraty łączności z sondą STEREO-B. Stało się to tuż po planowanym resecie sondy, który wykonano jako element przygotowań do okresu bardzo ograniczonej komunikacji ze STEREO-B.

Test rozpoczął się 27 września 2014 i miał ten sam przebieg co wcześniej przeprowadzony na sondzie STEREO-A. Sekwencja testowa polegała na wprowadzeniu STEREO-B w tzw. „safe mode” a następnie stopniowe wyprowadzanie sondy do normalnego trybu komunikacyjnego. Elementem tej sekwencji było przeprowadzenie „twardego resetu” w sytuacji, w której sonda nie otrzyma żadnych komend z Ziemi przez trzy dni.

Pierwszego października zarejestrowano „twardy reset” sondy STEREO-B. Jednakże sygnał z sondy po tym resecie okazał się być bardzo słaby i został on szybko utracony. Był to ostatni sygnał od sondy STEREO-B. Ten ostatni sygnał wykazał, że sonda jest w dobrym stanie technicznym, aczkolwiek jeden z żyroskopów stabilizujących mógł doznać awarii.

Przez kolejne miesiące podejmowano próby łączności ze STEREO-B. Niestety, sonda nigdy się nie odezwała. Kolejna seria nawiązania łączności nastąpi od 30 listopada. Jest możliwe, że za utratę łączności odpowiada poważniejsza awaria systemu orientacji sondy, która wprawiła STEREO-B w niekontrolowany ruch obrotowy. Natomiast kontakt z sondą STEREO-A był podtrzymywany.

Pozycja sond STEREO w dniu 19 listopada 2015 / Credits – NASA

Powrót sondy STEREO-A do regularnych obserwacji i wysyłania danych na Ziemię nastąpił 17 listopada 2015. Sonda jest w dobrym stanie i przesyła dane o wysokiej jakości.

Wiele wskazuje na to, że przynajmniej STEREO-A przez kolejne lata będzie obserwować Słońce z innej perspektywy niż Ziemia. Powinno to wspomóc nasze zrozumienie o końcu cyklu aktywności słonecznej. Aktualnie jest już po maksimum 24. cyklu aktywności słonecznej i przez kolejne 4-5 lat aktywność powinna spadać. Jednakże, obecny cykl aktywności jest dość “nietypowy” (czas trwania, niska wartość przy maksimum), co wciąż nie jest dobrze zrozumianym procesem. STEREO-A powinno także pomóc w prognozach aktywności na następny, 25. cykl aktywności słonecznej.

Aktywność słoneczna jest komentowana na Polskim Forum Astronautycznym. Polecamy także listę najsilniejszych rozbłysków w tym roku oraz najsilniejszych w całym 24. cyklu aktywności słonecznej.

(PFA)