Jak jasna może być supernowa Betelgezy?

Gdy Betelgeza wejdzie w fazę supernowej, stanie się niewątpliwie jednym z najjaśniejszych obiektów na naszym niebie. Jakiej maksymalnej jasności możemy się spodziewać?

Betelgeza stanowi jedną z najjaśniejszych gwiazd w gwiazdozbiorze Oriona, który widoczny jest w czasie zimowych miesięcy z półkuli północnej. Ta gwiazda ma średnicę około tysiąckrotnie większą od naszego Słońca, a świeci od niego około 100 000 razy jaśniej. Nieunikniona jest śmierć tej gwiazdy w postaci spektakularnego wybuchu supernowej – wskazuje na to masa tego czerwonego nadolbrzyma (około 10-20 mas Słońca) oraz odrzucenie zewnętrznych warstw. “Wielki wybuch” Betelgezy spodziewany jest w przeciągu najbliższego miliona lat. Prawdopodobieństwo supernowej w tym wieku jest szacowane na nie więcej niż 0,1%. Betelgeza znajduje się około 650 lat świetlnych od Ziemi (nie udało się jeszcze precyzyjnie wyznaczyć odległości do tej gwiazdy).

Pod koniec 2019 roku Betelgeza straciła jasność z typowej +0,5 magnitudo do około +1,5 magnitudo. Na początku lutego jasność została określona na około +1,6 magnitudo – spadek jasności postępuje dalej. Jest to najniższa jasność tej gwiazdy od przynajmniej 125 lat, czyli przez całą erę współczesnej astronomii i (w miarę) regularnych pomiarów jasności najjaśniejszych gwiazd na nocnym niebie. Ten spadek jasności wywołał duże zainteresowanie na całym świecie. Pojawiło się pytanie – czy ten spadek jasności może być jednym z ostatnich etapów przed supernową?

Jak jasna może być supernowa Betelgezy? Dwóch studentów z amerykańskiego Uniwersytetu w Santa Barbara – Jared Goldberg i Evan Bauer – postanowiło zaprezentować możliwe jasności tej gwiazdy w trakcie i po supernowej. Wyliczenia, przedstawione w formie wykresu poniżej, prezentują różne dotychczas opracowane modele oraz dane historyczne z innych supernowych.

W fazie maksimum jasność supernowej Betelgezy może sięgnąć nawet -12,5 magnitudo – wartość bliska jasności Księżyca w pełni. Wysoka jasność Betelgezy byłaby utrzymana przez kilkadziesiąt dni (mniej więcej 3 miesiące), po czym rozpocząłby się spadek jasności. Po około 3 latach od supernowej Betelgeza przestałaby być widoczna gołym okiem, jednakże przez kolejne lata byłaby widoczna przez lornetki oraz małe i średnie teleskopy. Wokół dawnej Betelgezy pojawiłaby się nowa mgławica.

W kwestii obserwacji pobliskich supernowych współczesna astronomia wydaje się być bardzo pechowa – nowoczesne obserwatoria nie miały szansy obserwować żadnej supernowej w Drodze Mlecznej. Najbliższa współczesna supernowa to SN1987A, która w lutym 1987 roku pojawiła się w Wielkim Obłoku Magellana. Ostatnią supernową z naszej Galaktyki, obserwowaną gołym okiem, była SN 1604 z 1604 roku. Jej jasność w maksimum osiągnęła -2,5 magnitudo. SN 1604 znajdowała się około 20 tysięcy lat świetlnych od Układu Słonecznego.

(AAVSO, Tw)