Dane z teleskopu TESS pozwoliły na odkrycie dwóch małych gazowych gigantów w jednym układzie planetarnym. To kolejne ciekawe odkrycie z polskim akcentem.
Teleskop TESS krąży na orbicie okołoziemskiej już od blisko dwóch lat i odnalazł niecałe dwa tysiące obiektów z sygnałami przypominające tranzyt planety pozasłonecznej. Do tej pory pojawiło się kilkadziesiąt publikacji naukowych, a najnowszy dotyczy TOI-1726 (HD 63433). Wokół gwiazdy zidentyfikowano dwie gazowe planety znacznie mniejsze od Neptuna krążące po orbitach 7 i 21-dniowych.
HD 63433 stanowi istotny cel w poznawaniu tajemnic dawnej gromady gwiazd Ursa Major, która rozproszyła się około 400 milionów lat temu. Pozostałością po niej jest większość gwiazd należących do Wielkiego Wozu, które mają to samo pochodzenie. Dwie planety krążące dookoła TOI-1726 mają promienie odpowiednio 2.15 i 2.67 promienia Ziemi. Pomimo nieokreślonej jeszcze masy obu ciał, są zbyt duże, aby były skaliste – należą do grupy mini-Neptunów. Na podstawie innych egzoplanet o podobnych właściwościach przewiduje się, że obie planety dość intensywnie tracą swoją atmosferę. Sama HD 63433 jest bardzo podobna do Słońca (rozmiarem i masą), lecz jest od niej znacznie młodsza (ma około miliarda lat) i bardziej aktywna. Sonda HIPPARCOS oraz TESS wykryły znaczne zmiany blasku wynikające z istnienia większych grup plam, często przekraczające rozmiar Jowisza.
Do odkrycia obu planet przyczynił się także polski miłośnik astronomii, uczestnik TESS Follow-Up Program, Gabriel Murawski. W lutym 2020 roku w międzynarodowym projekcie World Wide Variable Star Hunters przeprowadził dodatkowe obserwacje tranzytów w systemie TOI-1726, które potwierdziły spadki jasności HD 63433. Wykorzystano w tym celu 60-centymetrowy teleskop umiejscowiony w Abu Dhabi (ZEA, UAE), a towarzyszyli mu Michael Aitken oraz Nezar Hezam. To nie pierwszy sukces Gabriela – trzy inne gazowe giganty (HD 286123 b, KELT-23 b, KELT-24 b) zaobserwował własnym sprzętem z przydomowego ogródka.
HD 63433 jest jedną z najjaśniejszych gwiazd na niebie, które posiadają tranzytujące planety pozasłoneczne. Leży tuż obok Polluksa, najjaśniejszej gwiazdy w konstelacji Bliźniąt. Wystarczy już niewielka lornetka, aby ją dostrzec. W przyszłości będzie doskonałym celem dla sondy CHEOPS, teleskopu HST i przyszłego JWST, które pozwolą dokładniej scharakteryzować planety TOI-1726 b oraz c.
Redakcja serwisu Kosmonauta.net serdecznie dziękuje Panu Gabrielowi Murawskiemu za przesłane informacje.
(Arxiv, GM, TESS)
