Loty kosmiczne w 2014 roku w liczbach

W roku 2014 przeprowadzono 92 starty rakiet kosmicznych, najwięcej od 1994 roku. Rok wcześniej było ich 81. Najwięcej startów, tradycyjnie, przeprowadziła Federacja Rosyjska.

“Rakietowy sezon” trwał od 5 stycznia do 31 grudnia. Rozpoczęły go Indie, startem rakiety GSLV Mk. II z satelitą GSAT-14, a zakończyły Chiny, wynosząc rakietą Chang Zheng satelitę Feng Yun 2G. W roku 1994 miały miejsce 93 starty na orbitę.

Tylko dwa starty w minionym roku zakończyły się całkowitą porażką. Pierwszym był start Protona-M z rosyjskim satelitą telekomunikacyjnym Ekspress-AM4R z 15 maja. Drugim, amerykański start Antaresa-130 z 28 października.

Częściowo nieudany był start Sojuza-STB z dwoma satelitami Galileo z 22 sierpnia. Pierwszy z nich znalazł się na użytecznej orbicie w grudniu 2014 roku.

Miesiącem najaktywniejszym dla operatorów rakiet był grudzień, w którym to przeprowadzono 15 startów, w tym 9 w drugiej połowie miesiąca. Z uwagi na święta religijne, w tym okresie aktywne były tylko Chiny i Rosja.

Kraje

Najwięcej startów przeprowadziła Rosja – 37. Stany Zjednoczone – 23. Chiny – 16. Europejskie rakiety startowały 7 razy, japońskie i indyjskie po 4 (bez suborbitalnego lotu GSLV Mk. III). Jeden start przeprowadził Izrael.

Liczba startów rosyjskich wymaga trzech uwag:

• obejmuje Sojuzy startujące dla Arianespace (produkcja w Rosji, obsługa rosyjska);
• obejmuje 1 start firmy Sea Launch – rakieta rosyjsko-ukraińska, przeważający kapitał rosyjski, chociaż firma zarejestrowana jest w Szwajcarii, a jej starty licencjonowane są prawem amerykańskim;
• wyklucza lot Angary-1, który był lotem suborbitalnym.

Starty rakiet w podziale na kraje w roku 2014 / Credit: Kosmonauta.net

Rakiety

Do najczęściej latających rakiet należały rosyjskie Sojuzy (22 szt.) i chińskie Chang Zheng (16 szt.), czyli. Długi Marsz. Atlasy startowały 9 razy, a Protony 8 razy. Rakiety Ariane i Falcon po 6 razy. W minionym roku mogliśmy oglądać sześć pojedynczych startów kosmicznych rakiet Angara, GSLV, Kuaizhou, Shavit, Vega i Zenit. Szczególnym “rarytasem” był start rakiety Strieła z rodziny Rokot.

Starty w roku 2014 w podziale na rodziny rakiet nośnych / Credit: Kosmonauta.net

W 2014 roku zadebiutowały prywatne amerykańskie Antares-120 i Antares-130 (start nieudany) i  wariant G2 chińskiej rakiety CZ-3C.

Bardziej szczegółowy podział na grafice poniżej.

Warianty i typy rakiet nośnych używanych w roku 2014 / Credit: Kosmonauta.net

Ośrodki kosmiczne

W minionym roku rakiety nośne startowały z 14 ośrodków kosmicznych położonych w Ameryce Północnej, Ameryce Południowej, Azji, i w Europie (Plesieck). Najaktywniejszy był Bajkonur (21 startów) i przylądek Canaveral (16 startów, licząc łącznie starty ze Stacji Sił Powietrznych Cape Canaveral i z Centrum Lotów Kosmicznych im. Johna F. Kennedy’ego). Dziesięć i więcej startów miało jeszcze miejsce z Gujańskiego Centrum Kosmicznego (11) i Plesiecka (10).

Tylko jeden start odbył się z izraelskiego Palmachimu i z pływającej platformy startowej Odyssey firmy Sea Launch, która boryka się z brakiem zamówień.

Przeznaczenie, cel i wielkość

Na orbitę w 2014 r. trafiły 264 statki kosmiczne różnego rodzaju i przeznaczenia. Segmentację według ich przeznaczenia przedstawiliśmy na grafice poniżej. Należy wziąć pod uwagę, że wiele satelitów ma charakter wielozadaniowy, np. technologiczny i edukacyjny (satelity studenckie), albo technologiczny i obserwacji Ziemi (nowatorskie metody obserwacji). Zestawienie takie może się więc różnić zależnie od zaklasyfikowania danego obiektu lub szczegółowości zestawienia.

Przeznaczenie satelitów wyniesionych w 2014 r. / Credit: Kosmonauta.net

Fakt, że niemal co trzeci satelita miał charakter technologiczno-obserwacyjny wynika z ilości wystrzelonych satelitów serii Flock – małych, eksperymentalnych satelitów obserwacji Ziemi.

W minionym roku byliśmy też świadkami 13 lotów do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, w tym 4 załogowych.

Na orbitę trafiło też 11 satelitów GNSS, w tym dwa pierwsze operacyjne satelity europejskiego Galileo.

Ciekawostkę stanowią dwa małe japońskie statki kosmiczne o charakterze artystycznym. Jeden to satelita obserwacji Ziemi (Interactive satellite for Art and Design Experimental Research, INVADER) z danych z którego będą korzystać artyści. Drugi, DESPATCH (DEep SPace Amateur Troubadour’s CHallenge), jest 32-kilogramową sondą kosmiczną (z prostym nadajnikiem radiowym nadającym “poezję generowaną”) i rzeźbą jednocześnie. Stanowi najpewniej pierwszą rzeźbę w głębokiej przestrzeni kosmicznej.

Model japońskiej artystycznej sondy kosmicznej DESPATCH / Credit: Tama Art University, DESPATCH team

Dokąd trafiały te obiekty? Przede wszystkim, 202 satelity, na niskie orbity okołoziemskie (LEO), tj. o apogeum do 2 000 km. Ponad 30 statków trafiło na orbity geostacjonarne lub kwazigeostacjonarne.

Ponad połowę statków (9 z 17) na średnich orbitach okołoziemskich (MEO) stanowiły satelity systemów nawigacji satelitarnej. Pozostałe osiem to satelity łącznościowe konstelacji O3b.

W głęboką przestrzeń kosmiczną wysłano 6 obiektów w 2 startach – jednym chińskim (Chang’e-5 T1) i jednym japońskim (Hayabusa 2).

Orbity docelowe statków kosmicznych w 2014 roku / Credit: Kosmonauta.net

Potwierdzone lub domniemane satelity o przeznaczeniu wojskowym (z wyłączeniem satelitów nawigacyjnych NAVSTAR i Uragan), jako przeznaczeniu podstawowym, stanowiły niespełna 11% startów (28 obiektów). Najwięcej takich satelitów wystrzeliły Chiny.

Starty satelitów wojskowych w 2014 r. wg krajów / Credit: Kosmonauta.net

Wszystkie wyniesione na orbitę statki kosmiczne miały masę ponad 336 ton.

Statki kosmiczne wystrzelone w 2014 wg masy / Credit: Kosmonauta.net

Na segmentację statków kosmicznych według masy ponownie wpłynęły satelity konstelacji Flock. W minionym roku wysłano 74 sztuki tych 5-kilogramowych statków. W swojej kategorii stanowiły ponad 3/4 satelitów.

Liczebność przedziału do 5 kg to zasługa przede wszystkim satelitów studenckich i technologicznych typu Cubesat.

Przedział od 50 do 500 kg zdominowany jest przez wojskowe i cywilne satelity łącznościowe (14 z 38) na niskich i średnich orbitach.

W statkach o wagomiarze od 500 do 1500 kg dominują satelity łącznościowe (10), wojskowe satelity wywiadowcze (9) i nawigacyjne (7). Podobne zastosowanie mają satelity z kolejnego przedziału, 1500-3000 kg, ale latające już raczej na orbitach geostacjonarnych (6 telekomunikacyjnych, po 4 nawigacyjne, wywiadowcze i teledetekcyjne).

W przedziałach od 3000-7000 kg zdecydowanie przeważają geostacjonarne satelity telekomunikacyjne. Do tej grupy należało 18 z 31 wysłanych statków o takich masach startowych, w tym jeden o charakterze wojskowym (europejski Athena-Fidus). Dużą grupę stanowiły także wojskowe satelity teledetekcyjne i obserwacji Ziemi – 6 statków, w tym 1 podwójnego użytku (rosyjski Resurs-P). Do tej kategorii zaliczono także dwa statki transportowe Cygnus (po ponad 4 tony), dwa Dragon (po ponad 6 ton) i dwa satelity meteo (GPM-C i Himawari-8).

W kategoriach najcięższych ładunków jakie trafiły na orbitę znalazły się 4 bezzałogowe Progressy i 4 załogowe Sojuzy (wszystkie z masą powyżej 7 ton), a także dwa bezzałogowe statki o masach startowych powyżej 20 ton: europejski ATV-5 i amerykańska testowa kapsuła Orion EFT-1.

Należy mocno podkreślić, że dane dotyczące masy statków są obarczone dużą niedokładnością. Wynika to z tajnego charakteru wielu misji wojskowych i rządowych, w przypadku których masa statków znana jest jedynie w przybliżeniu. W przypadku dużych satelitów może różnić się od rzeczywistej nawet o 1 tonę.

Rok 2015

Tegoroczny sezon ma rozpocząć się już 6 stycznia od startu rakiety Falcon 9 amerykańskiej firmy SpaceX, ze statkiem Dragon do ISS.

Do ciekawych startów w nadchodzącym roku możemy zaliczyć:

• trzy starty europejskiej Vegi: z pojazdem powrotnym IXV, satelitą Sentinel-2A i sondą LISA Pathfinder;
• pierwszy start amerykańskiej, wojskowej, lekkiej rakiety nośnej Super Strypi z satelitą ORS 4;
• kolejny start przywróconej do działania Delty II, z satelitą SMAP;
• start Sojuza 2.1 z nowym członem ucieczkowym Wołga, z satelitą obserwacji Ziemi Kanopus ST;
• start rakiety Dniepr z pierwszymi dwoma satelitami Iridium NEXT – nowej generacji,
• start japońskiej H-IIB ze statkiem transportowym HTV-5 do ISS,
  
• debiutancki start prywatnej Minotaur-C firmy Orbital Science Corp. z 6 satelitami SkySat,
• lot testowy Falcona 9 Heavy firmy SpaceX.

Na chwilę obecną harmonogram zaplanowanych i znanych startów na 2015 przewiduje:

• Ariane 5: 2 starty
• Atlas V: 10 startów
• Delta II: 1 start
• Delta IV: 3 starty
• Dniepr: 2 starty
• Falcon 9: 14 startów
• H-IIA: 3 starty
• GSLV: 1 start
• Minotaur: 1 start
• Proton: 8 startów
• PSLV: 2 starty
• Rokot: 1 start
• Sojuz: 11 startów
• Super Strypi: 1 start
• Vega: 3 starty