Wiele gwiazd emituje rozbłyski tysiące lub miliony razy potężniejsze od tych, które wyzwala nasze Słońce. Jedną z takich gwiazd jest HD 189733, która we wrześniu 2011 roku wyzwoliła rozbłysk klasy “X 3 miliony”. Egzoplaneta krążąca niedaleko tej gwiazdy otrzymała potężne uderzenie, tracąc ponad tysiąc ton swej atmosfery w każdej sekundzie.
Nasza Dzienna Gwiazda, centrum Układu Słonecznego, nie charakteryzuje się dużą zmiennością. Co kilkanaście lat następuje kolejny cykl aktywności słonecznej, podczas którego rejestrowane są rozbłyski najsilniejszej klasy X (wyzwolona moc – ponad 10 W/m2 na zakresie fal pomiędzy 1 a 8 Å, rejestrowana w okolicy Ziemi). W ostatnich latach, w obecnym cyklu, najsilniejszy rozbłysk słoneczny był klasy X6.9, a od 2000 roku to około X45 z 4 listopada 2003 roku. Ten rozbłysk z listopada 2003 roku był najsilniejszym zarejestrowanym przez heliofizyków, dysponujących odpowiednimi instrumentami pomiarowymi. Prawdopodobnie najsilniejszym rozbłyskiem, jaki ludzkość widziała, pochodził z 1 września 1859 (flara Carringtona), który był obserwowany na zakresie widzialnym.
Inne gwiazdy wykazują się znacznie większą aktywnością. Przykładem jest gwiazda HD 189733, która 7 września 2011 roku wyzwoliła rozbłysk klasy X3000000. Był to rozbłysk miliony razy potężniejszy od tych, jakie rejestrujemy na Słońcu. Rozbłysk został wpierw zarejestrowany przez orbitalne obserwatorium Swift, które skanuje niebo w poszukiwaniu wysokoenergetycznych rozbłysków. Osiem godzin po rozbłysku orbitalny teleskop Hubble dokonał obserwacji tej gwiazdy. Tym razem nastąpił pewien zbieg okoliczności, gdyż były to planowane obserwacje HD 189733 – w tym dniu miał odbyć się tranzyt planety pozasłonecznej w tym układzie.
Egzoplaneta HD 189733 b została wykryta w 2005 roku. Jest to tzw. “gorący Jowisz” – duża egzoplaneta krążąca bardzo blisko swej gwiazdy macierzystej. Do 2011 roku stosunkowo niewiele wiedzieliśmy o tej planecie pozasłonecznej – znana była jej masa (około 1,15 masy Jowisza), odległość od gwiazdy macierzystej (zaledwie 0,03 jednostki astronomicznej – około 4,5 mln kilometrów) i czas obiegu wokół swej gwiazdy (około 29 godzin). Dość mało wiadomo było (z dużą pewnością) o atmosferze tej egzoplanety i jej interakcji z gwiazdą HD 189733, pomimo obserwacji w latach 2005-2010. Rozbłysk klasy X3000000 dostarczył nam nowych informacji na temat procesów zachodzących w tym układzie.
Obserwacje teleskopu Hubble z września 2011 roku wykazały, że wskutek wyzwolonego rozbłysku, HD 189733 b zaczęła tracić ponad tysiąc ton swej atmosfery w każdej sekundzie. Była to dramatyczna zmiana w porównaniu z poprzednimi obserwacjami i wyraźny dowód na intensywną interakcję egzoplanety z gwiazdą macierzystą. Poniższa animacja prezentuje prawdopodobny wpływ rozbłysku z 7 września na atmosferę HD 189733 b.
Rozbłysk klasy X3000000 na gwieździe HD 189733 i wpływ na egzoplanetę HD 189733 b / Credits – NASA GSFC, CoconutScienceLab
HD 189733 znajduje się 63 lata świetlne od naszego Układu Słonecznego. Jest to gwiazda o masie zbliżonej do masy naszego Słońca i nieco mniejszych (80%) rozmiarów. Z pewnością ta gwiazda będzie bacznie obserwowana przez kolejne lata w poszukiwaniu kolejnych potężnych rozbłysków.
(NASA)
