Ten artykuł będzie stale uzupełniany w miarę postępu prac. Zapraszamy do relacji z czternastego dnia (Flight Day 14 – FD14) misji STS-135. Początek FD14 zaplanowany jest na godzinę 03:29 CEST (21.07.2011). W trakcie FD14 nastąpią pierwsze próby zakończenia misji. Pierwsza próba lądowania planowana jest na godzinę 11:56 CEST. Misję można oglądać na NASA TV. Dodatkowe informacje na temat sposobów jej odbierania znajdują się na końcu tego artykułu.
Godzina 19:02 CEST (21.07.2011)
Niebawem prom Atlantis zacznie przechodzić w hali OPF-2 standardową procedurę po lądowaniu. Usunięte zostaną silniki główne SSME (Space Shuttle Main Engines), wymontowana zostanie przednia sekcja silników manewrowych FRCS. Rozmontowane zostaną także gondole z silnikami OMS, które razem z sekcją FRCS zostaną wysłane do bazy w White Sands (gdzie przejdą proces oczyszczania z resztek paliw). Postępy tego procesu będziemy opisywać w przeciągu kolejnych miesięcy.
Na tym kończymy tę relację na żywo. Dziękujemy wszystkim za odwiedziny i komentarze na przestrzeni ostatnich kilkunastu dni.
Godzina 18:19 CEST (21.07.2011)
Rezydentom Międzynarodowej Stacji Kosmicznej udało się zaobserwować i sfotografować prom kosmiczny wchodzący w atmosferę. Obserwacje wykonano z pokładu modułu obserwacyjnego Cupola – zdjęcie prezentujemy jako 18. w galerii tego artykułu. Zdjęcie w wyższej rozdzielczości można zobaczyć na stronie NASA.
Godzina 18:04 CEST (21.07.2011)
Na NASA TV rozpoczęła się konferencja z udziałem astronautów, którzy oceniają misję STS-135 za wyjątkowo udaną. W konferencji biorą udział wszyscy astronauci misji STS-135, co oznacza, że lekarze byli bardzo zadowoleni z ich kondycji fizycznej po locie.
Godzina 17:35 CEST (21.07.2011)
Firma SpaceX – jeden z przedstawicieli sektora komercyjnego – opublikowała niedawno ciekawy plakat, który jest podziękowaniem i uhonorowaniem programu STS. Plakat można zobaczyć pod tym adresem.
Godzina 17:29 CEST (21.07.2011)
Atlantis jest już niedaleko OPF-2. Wokół tego miejsca zgromadziło się sporo osób.
Godzina 16:50 CEST (21.07.2011)
Trwa transport promu Atlantis do hali OPF-2. Na obrazach przesłanych z NASA TV widać, że prom już opuścił pas lądowy w SLF.
Godzina 16:32 CEST (21.07.2011)
O godzinie 16:24 CEST rozpoczęło się prowadzenie promu z pasa lotniska do hali procesowej OPF-2. W tej hali rozpocznie się wycofywanie promu Atlantis ze służby, co zajmie kilka miesięcy.
Godzina 16:17 CEST (21.07.2011)
Stan promu Atlantis po misji – bardzo dobry. Osłona termiczna promu jest w bardzo dobrym stanie. Inżynierowie z zespołu zarządzającego programem wspominali także o Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, na której program naukowy jest i będzie realizowany przez następne lata. Komentarze też dotyczą osobistych wrażeń inżynierów.
Godzina 16:05 CEST (21.07.2011)
Za chwilę rozpocznie się konferencja związana z misją STS-135.
Godzina 14:04 CEST (21.07.2011)
Trwają prace przy promie Atlantis. Wszystkie ważniejsze próbki naukowe – szczególnie te wymagające szybkiego zabezpieczenia – zostały już wyciągnięte z dolnego pokładu wahadłowca. Wokół promu przebywa teraz przynajmniej kilkanaście osób.
Godzina 13:38 CEST (21.07.2011)
Czwórka astronautów ostatniej wyprawy promu kosmicznego odjechała właśnie z miejsca lądowania wahadłowca Atlantis. Jadą teraz do kwater dla astronautów, gdzie przejdą kolejne przeglądy medyczne, po czym zasiądą do obiadu.
Godzina 13:29 CEST (21.07.2011)
Astronauci ostatniej misji promu kosmicznego przechadzają się teraz pod wahadłowcem, gdzie zgromadziło się też wielu oficjeli – m.in. administrator NASA Charles Bolden. Za chwilę astronauci opuszczą pas lotniska. Wcześniej jednak wygłoszą krótkie podziękowania.
Godzina 13:19 CEST (21.07.2011)
Astronauci opuścili pojazd CTV i za chwilę dokonają tradycyjnego obchodu pod wahadłowcem.
Godzina 13:12 CEST (21.07.2011)
Około godziny 16:00 CEST rozpocznie się sprowadzanie promu do hali procesowej OPF-2 (Orbiter Processing Facility). Technicy chcą szybko przeprowadzić ten manewr, ponieważ dziś prognozuje się bardzo gorący dzień na Florydzie.
Godzina 13:07 CEST (21.07.2011)
Co się stanie po programie STS? Jutro na łamach serwisu Kosmonauta.net pojawi się obszerne zestawienie załogowych pojazdów następnej generacji, które już za kilka lat powinny zastąpić wahadłowce.
Godzina 12:56 CEST (21.07.2011)
Godzinę po lądowaniu promu, kontrola misji kończy swoją pracę – po raz ostatni. Trwa końcowa przemowa, którą wygłasza kierownik Tony Ceccacci.
Godzina 12:54 CEST (21.07.2011)
Po zakończonym programie STS wahadłowce trafią do różnych muzeów w USA. Decyzja o przydzieleniu została ogłoszona 12 kwietnia 2011 roku. Prom Atlantis zostanie na Florydzie, w Kennedy Space Center (KSC), gdzie zostanie wystawiony jako eksponat po procesie wycofywania ze służby.
Godzina 12:44 CEST (21.07.2011)
Dowódca misji – Christopher Ferguson – wychodzi właśnie z promu. Jest on ostatnim astronautą, który opuścił wahadłowiec po misji. Komentarz kontroli misji – job well done.
Godzina 12:40 CEST (21.07.2011)
Astronauci wychodzą z promu Atlantis – przechodzą do pojazdu o nazwie CTV, gdzie znajdują się wygodne fotele i gdzie przejdą przegląd medyczny.
Godzina 12:34 CEST (21.07.2011)
Właz do promu otwarty. Za chwilę astronauci zaczną opuszczać prom Atlantis.
Godzina 12:30 CEST (21.07.2011)
Oficjalny moment lądowania – 11:57:00 CEST (kilka sekund później niż przewidywano). Prom zatrzymał się o 11:57:54 CEST.
Godzina 12:28 CEST (21.07.2011)
Trwa wyłączanie komputerów pokładowych promu.
Godzina 12:24 CEST (21.07.2011)
Zaraz po otwarciu włazu promu do środka wejdzie lekarz oraz technicy, którzy wydobędą ważne próbki, które wymagają szybkiego transportu do laboratoriów.
Godzina 12:21 CEST (21.07.2011)
Trwa otwieranie włazu do promu Atlantis. Wyłączono jednostki APU.
Godzina 12:19 CEST (21.07.2011)
Do promu podjeżdżają pojazdy z konwoju. Zaczynają się procedury post-landing.
Godzina 12:18 CEST (21.07.2011)
Pod tym adresem można przeczytać komentarz administratora NASA – Charlesa Boldena (również pilota wahadłowców z lat 80. i 90. XX wieku) – odnośnie zakończonego programu STS.
Godzina 12:09 CEST (21.07.2011)
Oto zapis lądowania promu Atlantis z misji STS-135. W międzyczasie zabezpieczono podwozie promu.
{youtube}-ym4kwZRt94{/youtube}
Lądowanie promu Atlantis / Credits – NASA TV, shuttlemania
Godzina 12:08 CEST (21.07.2011)
Nad Florydą coraz jaśniej. Wschód Słońca powinien nastąpić około 12:35 CEST.
Godzina 12:03 CEST (21.07.2011)
Za chwilę jednostki APU zostaną wyłączone. Za kilku minut opublikujemy nagranie z lądowania promu Atlantis.
Godzina 11:59 CEST (21.07.2011)
Wheels stop! Po raz ostatni prom kosmiczny zakończył swą misję. Trwa seria podziękowań.
Godzina 11:57 CEST (21.07.2011)
Lądowanie! Prom Atlantis jedzie po pasie lotniska SLF.
Godzina 11:56 CEST (21.07.2011)
Runway in sight! Za chwilę lądowanie!
Godzina 11:55 CEST (21.07.2011)
Trwa zmiana kierunku ruchu nad lotniskiem. Za chwilę prom wejdzie na ostatnią prostą…
Godzina 11:54 CEST (21.07.2011)
Nad KSC rozległa się fala uderzeniowa.
Godzina 11:53 CEST (21.07.2011)
Wysokość 12 km.
Godzina 11:52 CEST (21.07.2011)
Prom jest już widoczny nad KSC. Astronauci przez okno widzą już poświatę wschodzącego dnia.
Godzina 11:51 CEST (21.07.2011)
Instrumenty wahadłowca zbierają dane o prędkości wiatru czy kącie podejścia.
Godzina 11:49 CEST (21.07.2011)
Wysokość 29 km, prędkość Mach 5.
Godzina 11:48 CEST (21.07.2011)
Atlantis wlatuje nad Florydę.
Godzina 11:46 CEST (21.07.2011)
10 minut do lądowania, na które wg zapewnień personelu NASA, wahadłowiec jest perfekcyjnie ustawiony.
Godzina 11:45 CEST (21.07.2011)
Manewr skrętu w prawo, wytracanie prędkości.
Godzina 11:43 CEST (21.07.2011)
Prędkość Mach 15. Wysokość 54 km.
Godzina 11:41 CEST (21.07.2011)
15 minut do lądowania. Mike Fossum ze Stacji ISS potwierdził, że widział obłoki plazmy wokół wchodzącego w atmosferę wahadłowca Atlantis.
Godzina 11:39 CEST (21.07.2011)
Wysokość – 67 km. Prędkość Mach 20.
Godzina 11:32 CEST (21.07.2011)
Wahadłowiec wykonuje skręt w lewo. Jest to element wyhamowywania prędkości i utraty ogromnej ilości energii kinetycznej, która została nabyta w czasie startu 8. lipca.
Godzina 11:30 CEST (21.07.2011)
Aktualna wysokość – 80 km.
Godzina 11:25 CEST (21.07.2011)
Wejście w atmosferę. Powłoka termiczna TPS (Thermal Protection System) i RCC (Reinforced Carbon Carbon) zaczynają się powoli nagrzewać.
Godzina 11:24 CEST (21.07.2011)
Aktualna wysokość – 140 km.
Godzina 11:22 CEST (21.07.2011)
3 minuty do wejścia w atmosferę. Wahadłowiec ustawiony jest już w odpowiedniej orientacji.
Godzina 11:17 CEST (21.07.2011)
Atlantis po wylądowaniu będzie lżejszy o 18 ton.
Godzina 11:15 CEST (21.07.2011)
Włączone zostały pozostałe dwa generatory ciśnienia hydraulicznego – APU-2 i APU-1.
Godzina 11:14 CEST (21.07.2011)
11 minut do wejścia w atmosferę, tzw. EI – Entry Interface. Początkowo zdolności manewrowe zapewnione będą przez tylny zespół silników manewrowych ARCS (Aft RCS). Po wejściu w gęstsze warstwy atmosfery możliwe będzie rozpoczęcie wykorzystywania elementów aerodynamicznych wahadłowca.
Godzina 11:09 CEST (21.07.2011)
Zrzut paliwa z przednich systemów manewrowych – FRCS (Forward Reaction Control System). Silniczki te nie będą już używane.
Godzina 11:06 CEST (21.07.2011)
W kokpicie wahadłowca zapadła ciemność. Terminator przekroczony. Następny wschód Słońca załoga będzie oglądać już na pasie lotniska. Aktualna prędkość – Mach 24.
Godzina 11:03 CEST (21.07.2011)
Tymczasem na Ziemi, na pasie lądowiska grupuje się konwój pojazdów, które będą asystować maszynie i załodze po wylądowaniu.
Godzina 11:01 CEST (21.07.2011)
Atlantis zmienia orientację, ustawiając się spodem do atmosfery, kierując nos pod kątem 40 stopni w górę.
Godzina 10:56 CEST (21.07.2011)
Godzina do lądowania. Wahadłowiec wejdzie w atmosferę o godzinie 11:25 CEST.
Godzina 10:55 CEST (21.07.2011)
Silniki wykonały poprawną pracę, nie będzie potrzeby wprowadzania poprawek.
Godzina 10:52 CEST (21.07.2011)
Manewr zakończony. Atlantis wraca na Ziemię!
Godzina 10:49 CEST (21.07.2011)
Manewr deorbitacyjny w toku. Odpalone na 3 minuty i 16 sekund silniki manewrowe OMS spowodują zmniejszenie prędkości wahadłowca i w następstwie jego zejście z orbity.
Godzina 10:47 CEST (21.07.2011)
Wszystkie parametry przed manewrem nominalne.
Godzina 10:46 CEST (21.07.2011)
Uruchomiony został generator APU 3. Kilka chwil do rozpoczęcia zejścia z orbity.
Godzina 10:39 CEST (21.07.2011)
Ostatnia, 200. orbita w wykonaniu promu Atlantis jest jednocześnie 21152. dla całego programu STS.
Godzina 10:36 CEST (21.07.2011)
Atlantis ustawiany jest we właściwej orientacji przed wykonaniem manewru deorbitacyjnego.
Godzina 10:35 CEST (21.07.2011)
Potwierdzono, iż pas lądowiska jest czysty (żadnych odłamków), a na terenie ośrodka SLF, gdzie wyląduje wahadłowiec, znajduje się tylko wymagany personel techniczny.
Godzina 10:30 CEST (21.07.2011)
W chwili obecnej ma miejsce ostatni w historii przelot promu kosmicznego nad Polską.
Godzina 10:20 CEST (21.07.2011)
Czteroosobowa załoga misji STS-135 ogląda ostatni wschód Słońca na orbicie.
Godzina 10:18 CEST (21.07.2011)
Po 30 latach programu STS przyszedł czas na wykonanie przez wahadłowiec ostatniego okrążenia wokół Ziemi. Atlantis rozpoczął 200. orbitę.
Godzina 10:14 CEST (21.07.2011)
Kontrola Misji udzieliła zgody na deorbitację!
Godzina 10:13 CEST (21.07.2011)
Przeprowadzone zostało wstępne uruchomienie generatorów ciśnienia hydraulicznego APU (Auxilary Power Unit).
Godzina 10:12 CEST (21.07.2011)
Pomyślnie przeprowadzony został test wychyleń silników manewrowych OMS, które zostaną wykorzystane do przeprowadzenia zejścia z orbity.
Godzina 10:11 CEST (21.07.2011)
Najnowsza prognoza pogody przesłana do astronautów. Pogoda zapowiada się wyśmienicie – nie będzie przeszkód podczas lądowania.
Godzina 10:00 CEST (21.07.2011)
49 minut do manewru deorbitacyjnego.
Godzina 09:44 CEST (21.07.2011)
Astronauci otrzymali zgodę na picie płynów. Jest to element przygotowań astronautów do powrotu do normalnych warunków grawitacyjnych.
Godzina 09:33 CEST (21.07.2011)
Prom znajduje się na 199. orbicie. Za kilkadziesiąt minut rozpocznie się ostatnia, dwusetna orbita misji STS-135.
Godzina 08:59 CEST (21.07.2011)
Komputery GPC działają już na oprogramowaniu OPS-3. Kolejnym krokiem będzie deaktywacja szperaczy gwiazd oraz zamknięcie ich wylotu.
Godzina 08:44 CEST (21.07.2011)
Zmieniana jest orientacja statku w przygotowaniu do przejścia na oprogramowanie OPS-3.
Godzina 08:41 CEST (21.07.2011)
Niebawem próbne podejścia do lądowania na pasie nr 15 w ośrodku SLF (Shuttle Landing Facility) KSC zacznie przeprowadzać Rick Sturckow w samolocie STA (Shuttle Training Aircraft), imitującym charakterystyki lotne wahadłowców.
Godzina 08:36 CEST (21.07.2011)
Pogoda, jak podkreślają meteorolodzy, wciąż jest idealna do lądowania na Florydzie.
Godzina 08:26 CEST (21.07.2011)
Trwają prace nad rozpoczęciem procedury przejścia czterech komputerów głównych wahadłowca GPC (General Purpose Computer) z oprogramowania OPS-2 (działania na orbicie) na OPS-3 (działania związane z lądowaniem).
Godzina 08:19 CEST (21.07.2011)
Włazy ładowni zamknięte nominalnie i zaryglowane.
Godzina 08:15 CEST (21.07.2011)
Rozpoczął się proces zamykania ładowni.
Godzina 08:07 CEST (21.07.2011)
Kontrola Misji wydała zgodę na zamknięcie ładowni. Aby w dalszym ciągu możliwe było oddawanie ciepła przez elektronikę oraz awionikę wahadłowca uruchomiony został alternatywny system FES (Flash Evaporator System).
Godzina 07:54 CEST (21.07.2011)
W najbliższym czasie zamknięte zostaną włazy ładowni. System radiatorów, rozmieszczonych po wewnętrznej stronie włazów, jest w chwili obecnej wyłączany.
Godzina 07:29 CEST (21.07.2011)
Za około 20 minut dostępna będzie nowa prognoza pogody, która prawdopodobnie będzie bardzo dobra.
Godzina 07:19 CEST (21.07.2011)
Trwają przygotowania do wejścia w atmosferę. Prom wykonuje 198 orbitę.
Godzina 03:48 CEST (21.07.2011)
Astronauci w tej chwili wykonują czynności związane z pobudką – np. higienia, śniadanie i uprzątnięcie miejsc, w których spali.
Godzina 03:35 CEST (21.07.2011)
Pobudka – w typowo amerykańskim patriotycznym stylu. Astronauci usłyszeli piosenkę “God Bless America“, zaśpiewaną przez Kate Smith.
Godzina 03:26 CEST (21.07.2011)
Za chwilę ostatnia pobudka załogi misji STS-135.
Godzina 00:29 CEST (21.07.2011)
Zbliża się historyczny moment – koniec ostatniej misji amerykańskich promów kosmicznych. Już za kilkanaście godzin prom Atlantis powinien wejść w atmosferę i wylądować w Kennedy Space Center na Florydzie. Będzie to ostatnie lądowanie wahadłowca i koniec długiego programu STS.
Załoga promu Atlantis zostanie obudzona o godzinie 03:29 CEST. Przez następne kilka godzin trwać będą przygotowania do zakończenia misji. Około godziny 08:08 CEST powinno nastąpić zamknięcie drzwi ładowni. Następne wydarzenia są zależne od stanu pogody na Florydzie. Na dziś przewidziano dwie trajektorie lądowania:
- Orbita 200: manewr deorbitacyjny o godzinie 10:49 CEST, lądowanie (KSC) o godzinie 11:56 CEST,
- Orbita 201: manewr deorbitacyjny o godzinie 12:25 CEST, lądowanie (KSC) o godzinie 13:32 CEST.
Prom może zostać na orbicie do soboty, jednak jeśli dziś nie uda się sprowadzenie wahadłowca na Ziemię, to zakończenie misji nastąpi w piątek. Prognoza pogody dla Florydy jest jednak pozytywna i istnieje duże prawdopodobieństwo, że misja STS-135 zakończy się na orbicie 200.
W języku polskim dyskusja na temat misji STS-135 toczy się na Polskim Forum Astronautycznym.
O sposobach i programach do oglądania NASA TV można przeczytać pod tym linkiem.
