Ten artykuł będzie stale uzupełniany w miarę postępu prac. Zapraszamy do relacji z dwunastego dnia (Flight Day 12 – FD12) misji STS-134. Początek FD12 zaplanowany jest na godzinę 01:56 CEST (27.05.2011). W trakcie FD 12 nastąpi spacer EVA-4. Misję będzie można oglądać na NASA TV. Dodatkowe informacje na temat sposobów jej odbierania znajdują się na końcu tego artykułu.
Godzina 23:30 CEST (27.05.2011)
Astronauci od kilku godzin śpią. Tymczasem zespół DAT na Ziemi zakończył analizę materiału zebranego podczas Late Inspection i wahadłowiec Endeavour ma zielone światło na powrót do domu.
Godzina 19:01 CEST (27.05.2011)
W dniu dzisiejszym miał miejsce ostatni spacer kosmiczny w programie promów kosmicznych w historii. Astronauci przygotowali wysięgnik OBSS, nazywany teraz EIBA, do stałego pobytu na orbicie, wyposażając go dodatkowo w złącze PDGF, pozwalające na pochwycenie przez SSRMS. Przygotowana do potencjalnego użycia w przyszłości została także zapasowa część dla Dextre.
Godzina 14:01 CEST (27.05.2011)
Obaj astronauci znajdują się już wewnątrz Stacji.
Godzina 13:52 CEST (27.05.2011)
Wewnętrzny właz został otwarty i astronauci znajdują się już wewnątrz kompleksu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, gdzie trójka członków załogi pomoże im zdjąć skafandry kosmiczne.
Pierwszy z astronautów przechodzi przez wewnętrzny właz śluzy Quest (NASA TV)
Godzina 13:39 CEST (27.05.2011)
Zewnętrzny właz został zamknięty. Trwa ponowne napełnianie śluzy – oznacza to koniec ostatniego spaceru kosmicznego przeprowadzonego przez załogę wahadłowca. EVA-4 trwało 7 godzin i 24 minuty i był to 164 spacer kosmiczny w historii programu STS od czasu misji STS-6 w 1983 roku.
Godzina 13:36 CEST (27.05.2011)
Ponieważ jest to ostatni spacer kosmiczny w ramach misji STS, astronauci składają gratulacje wszystkim osobom, które zaangażowane były w program lotów wahadłowców kosmicznych oraz w przeprowadzanie treningów EVA. EVA-4 oficjalnie zakończy się jednak wraz z rozpoczęciem ponownego napełniania powietrzem wnętrza śluzy Quest.
Godzina 13:33 CEST (27.05.2011)
Wydano pozwolenie na zamknięcie zewnętrznego włazu.
Godzina 13:25 CEST (27.05.2011)
Astronauci są już w środku. Trwają przygotowania do zamknięcia zewnętrznego włazu.
Godzina 13:16 CEST (27.05.2011)
Greg Chamitoff i Mike Fincke znajdują się już w pobliżu śluzy Quest.
Godzina 13:05 CEST (27.05.2011)
Astronauci przemieszczają się kratownicy stacji w kierunku śluzy.
Godzina 12:52 CEST (27.05.2011)
Astronauta Greg Chamitoff wykona kilka ostatnich zdjęć kompleksu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, po czym obaj astronauci udadzą się do śluzy.
Widok z kamery zainstalowanej na hełmie Chamitoffa, w prawym dolnym rogu widoczny aparat fotograficzny (NASA TV)
Godzina 12:48 CEST (27.05.2011)
Wykonywanie dokumentacji fotograficznej eksperymentu zostało zakończone. Dzisiejszy spacer kosmiczny, ostatni w misji STS-134 i jednocześnie ostatni w ramach misji wahadłowca kosmicznego zbliża się do końca.
Godzina 12:32 CEST (27.05.2011)
Chamitoff zakończył pracę i udaje się na element ELC-3, gdzie obecnie znajduje się Mike Fincke. Jego nowym zadaniem będzie wykonanie dokumentacji fotograficznej jednego z zainstalowanych tam eksperymentów.
Godzina 12:26 CEST (27.05.2011)
Trzeci i jednocześnie ostatni sworzeń został zwolniony. Konieczne było jednak użycie specjalnie zaprojektowanego do tego celu narzędzia.
Godzina 12:22 CEST (27.05.2011)
Pojawił się problem z ostatnim ze sworzni, który został wysunięty tylko do połowy. Tymczasem Chamitoff poprawia mocowanie na platformie z narzędziami.
Chamitoff poprawia mocowanie na platformie narzędziowej, widok z kamery hełmu (NASA TV)
Godzina 12:17 CEST (27.05.2011)
Drugi z trzech sworzni został zwolniony. Ponieważ operacja przebiega znacznie sprawniej niż się spodziewano, Chamitoff zajmie się sprawdzeniem stanu jednego z mocowań na platformie z narzędziami dla DEXTRE, które mogło się poluzować. Operacja ta została wcześniej usunięta ze spaceru z powodu opóźnienia względem planu.
Godzina 12:11 CEST (27.05.2011)
Pierwszy z trzech sworzni został zwolniony. W międzyczasie Chamitoff uzupełnił zapas tlenu i przemieszcza się do ELC-3, gdzie pomoże Fincke’owi w dalszej pracy.
Godzina 12:05 CEST (27.05.2011)
Spacer kosmiczny EVA-4 potrwa najprawdopodobniej około 7,5 godziny.
Godzina 11:35 CEST (27.05.2011)
Chamitoff udaje się do śluzy, gdzie uzupełni swój zapas tlenu, ponieważ spacer może potrwać dłużej niż oryginalnie planowano.
Godzina 11:33 CEST (27.05.2011)
Ostatnim zadaniem dzisiejszego dnia będzie zwolnienie sworzni, które zabezpieczały zapasowy manipulator DEXTRE podczas startu i lotu na orbitę. Manipulator ten znajduje się na elemencie ELC-3.
Godzina 11:24 CEST (27.05.2011)
Zmiana planów względem pierwotnego scenariusza. Zdemontowany element EFGF miał zostać przeniesiony do ładowni promu Endeavour, aby wrócić na Ziemię. Tak się jednak w trakcie obecnej misji nie stanie. Centrum Kontroli poleciło astronautom przenieść EFGF do śluzy – zdemontowane urządzenie powróci w ostatnim locie promu kosmicznego – misji STS-135 wahadłowca Atlantis. Zmiana pozwoli zaoszczędzić około 20 minut.
Godzina 11:15 CEST (27.05.2011)
PDGF został zainstalowany. Tym samym stacja wzbogaciła się o dodatkowy element, który zwiększy zasięg standardowego ramienia SSRMS. Ramię OBSS zmienia również nazwę na EIBA – Enhanced ISS Beam Assembly.
Godzina 11:05 CEST (27.05.2011)
Astronauci przykręcają śruby elementu PDGF, montując go na ramieniu OBSS.
Przykręcanie elementu PDGF do końcówki ramienia OBSS (NASA TV)
Godzina 10:45 CEST (27.05.2011)
Adapter został zainstalowany. Opóźnienie względem planu wynosi obecnie około 45 minut.
Godzina 10:35 CEST (27.05.2011)
Astronauci przygotowują się do instalacji specjalnego adaptera, który pozwoli na montaż elementu PDGF na końcu ramienia OBSS.
Godzina 10:20 CEST (27.05.2011)
Pierwszą operacją będzie odkręcenie sześciu śrub trzymających stary moduł EFGF na miejscu. Po zakończeniu tego zadania przecięty zostanie przewód elektryczny łączący EFGF z pozostałymi elementami OBSS.
Godzina 10:16 CEST (27.05.2011)
Astronauci rozpoczynają prace przy wymianie elementu mocującego na kompatybilny ze Stacją PDGF.
Godzina 09:30 CEST (27.05.2011)
Mija trzecia godzina spaceru, prace postępują w miarę dobrze, jednak istnieje 15-20 minut opóźnienia.
Godzina 09:15 CEST (27.05.2011)
Po podłączeniu wszystkich przewodów do OBSS oraz odłączeniu jego aparatury do skanowania, astronauci udali się na skrajny koniec Stacji – element P6, celem podjęcia znajdującego się tam złącza PDGF. Element ten zostanie zainstalowany na końcu OBSS, który posiada jeszcze w tej chwili na swoim końcu złącze EDGF, niekompatybilne z uchwytem znajdującym się na manipulatorze Stacji ISS. Dzięki tej wymianie możliwe będzie maksymalne wydłużenie zestawu SSRMS+OBSS.
Godzina 08:15 CEST (27.05.2011)
Kilkanaście minut przed godziną 8:00 CEST element OBSS został zainstalowany na kratownicy S1 Stacji ISS. W przeszłości już raz pozostawiano w tym miejscu ten element, więc nie było większego problemu z instalacją.
Godzina 08:00 CEST (27.05.2011)
Na samym początku spaceru wysięgnik OBSS został przejęty przez manipulator SSRMS (Space Station Remote Manipulator System), dzięki czemu było możliwe przemieszczenie elementu w rejon kratownicy po stronie sterburty Stacji ISS.
Godzina 07:33 CEST (27.05.2011)
O godzinie 06:14 CEST rozpoczął się czwarty i ostatni planowany spacer kosmiczny misji STS-134.
Godzina 02:01 CEST (27.05.2011)
Pobudka! Załoga wahadłowca Endeavour została obudzona piosenką grupy Max Q na rozpoczęcie dwunastego dnia misji. Dzisiejsze wydarzenia skoncentrowane będą wokół ostatniego spaceru – EVA-4, którego celem będzie przygotowanie długiego na ponad 10 metrów wysięgnika OBSS (Orbiter Boom Sensor System) na pozostanie w warunkach przestrzeni kosmicznej. W czasie spaceru dokonane zostaną także pewne prace modernizacyjne tego elementu. 6,5 godzinny spacer powinien rozpocząć się o godzinie 6:45 CEST.
Podgląd na wnętrze przedziału sprzętowego modułu Quest, w którym trwają przygotowania do spaceru kosmicznego. W tle widoczne skafandry EMU, w które niebawem ubierani będą Fincke i Chamitoff / Credits: NASA TV
Godzina 00:56 CEST (26.05.2011)
Za mniej więcej godzinę rozpocznie się kolejny dzień misji wahadłowca Endeavour w misji STS-134 do kompleksu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. FD12 zdominowany będzie przez sprawy związane z czwartym już spacerem kosmicznym EVA, którego głównym zadaniem będą przenosiny systemu wysięgnika OBSS na kratownicę Stacji. Element ten obecnie wyposażony jest z złącze EFGF (Electrical Flight-releasable Grapple Fixture), które jest niekompatybilne ze standardami złącz na ISS. Aby temu zaradzić, EFGF zostanie usunięty, a w jego miejsce zamocowany będzie obecnie nieużywany element PDGF (Power&Data Grapple Fixture) znajdujący się na kratownicy P6, przy użyciu odpowiednio zaprojektowanego adaptera. EFGF zostanie następnie umieszczony w ładowni wahadłowca i po zakończeniu misji wróci na Ziemię. Prowadzone będą także prace przy nowo zainstalowanej palecie logistycznej ELC-3 (ExPRESS Logistics Carrier), która znajduje się na jednym z adapterów na kratownicy P3. Astronauci zajmą się tam pracą przy zapasowym elemencie kanadyjskiego manipulatora Dextre.
W spacerze kosmicznym EVA-4 wezmą udział astronauci Mike Fincke oraz Greg Chamitoff.
Astronauci Mike Fincke oraz Greg Chamitoff, którzy wezmą udział w dzisiejszym spacerze kosmicznym EVA-4 (NASA)
Plan spaceru przedstawia poniższa prezentacja:
{youtube}IezTJQMJFI4{/youtube}
Prezentacja planów czwartego spaceru kosmicznego EVA-4 (Youtube/SpaceVidsNet)
{jathumbnail off}W języku polskim dyskusja na temat misji STS-134 toczy się na Polskim Forum Astronautycznym.
O sposobach i programach do oglądania NASA TV można przeczytać pod tym linkiem.
