Sylwetki: Dr Olgierd Wołczek (1922-1982)

0

Doktor Olgierd Wołczek urodził się w Toruniu w rodzinie powstańca Wielkopolskiego, a następnie mieszkał w Katowicach. Jako siedemnastolatek wziął udział w wojnie 1939 roku. Aresztowany przez gestapo, po zwolnieniu przeniósł się do Częstochowy, gdzie zdał maturę na tajnych kompletach. Po wojnie podjął studia chemiczne na Politechnice w Łodzi. Jego praca dyplomowa dotyczyła rozdzielenia izotopów uranu. Pracował na Uniwersytecie Warszawskim, w Instytucie Badań Jądrowych, na Politechnice Warszawskiej, oraz jako główny specjalista w urzędzie Pełnomocnika ds. Energetyki Jądrowej i w Wojskowym Instytucie Medycyny Lotniczej. Od 1963 roku doktor nauk fizycznych – za prace z dziedziny spektroskopii jądrowej. Członek-założyciel Polskiego Towarzystwa Astronautycznego, przez 10 lat Sekretarz Generalny PTA, potem – aż do śmierci – wiceprezes. Długoletni redaktor „Astronautyki” oraz „Postępów Astronautyki”.

Autor 14 prac z fizyki jądrowej i 35 prac z astronautyki dotyczących między innymi napędów jądrowych rakiet, fizyki kosmicznej, wpływu astronautyki na cywilizację ludzką. Liczne wykłady popularnonaukowe, także w radiu i TV. Członek kilku komisji w Międzynarodowej Federacji Astronautycznej, człowiek-korespondent Międzynarodowej Akademii Astronautycznej.

Olgierd Wołczek opublikował 32 książki popularnonaukowe w nakładzie ponad 500 tysięcy egzemplarzy, w tym: 10 z fizyki jądrowej, między innymi „Izotopy w służbie człowieka” (PWN, 1955), „M. Skłodowska-Curie” (Interpress, 1975), „Napęd jądrowy samolotów i rakiet”, „Najnowsze konstrukcje lotnicze – napędy” (Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 1957), „Atom – ludzie – Kosmos” (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1976), „Izotopy” (PWN, 1965).

Wydał także 22 książki z dziedziny astronautyki – „1000 słów o rakiecie i Kosmosie” (I wydanie 1969, II wyd. 1976), wspólnie z Januszem Thorem „Mały słownik astronautyczny” (Wiedza Powszechna, 1960), również wspólnie z J. Thorem „Od sztucznego satelity do stacji kosmicznej” (PWT, 1958). W książce „Rakiety, środki napędowe” (PWT, 1960) opracował rozdział VII „Napęd rakiet przyszłości” (wolne rodniki, rakiety jądrowe cieplne, jonowe, proste i fotonowe).W encyklopedycznej książce „Kopernik – astronomia – astronautyka” (PWN, 1973) pod redakcją Włodzimierza Zonna, był autorem haseł poświęconych astronautyce.

W książce „I znów bliżej gwiazd” (Wiedza Powszechna, 1965) Wołczek omawia satelity telekomunikacyjne ECHO, TELSTAR i SYNCOM, satelity meteorologiczne TIROS i NIMBUS, satelity geodezyjne ANNA 1B i SECOR, badania magnetosfery przy użyciu obiektów KOSMOS i ELEKTRON, obserwatoria astronomiczne OGO i planowany OAO, badania Księżyca – Łuna 1, 2, Ranger 1-9 i planowane Surveyor, pojazdy kosmiczne Mercury, Gemini i przygotowywane Apollo-LEM (oraz rodzina rakiet Saturn), loty załogowe na statku Wostok i Woschod, oraz sondy wysyłane w kierunku Wenus i Marsa oraz perspektywy dalszych badań, w szczególności poszukiwania śladów życia.

Książka „Na szlakach Układu Słonecznego” (WNT+AP Novosti, 1968, tom IV z cyklu Biblioteczka Astronautyczna) zawiera również opisy dokonanych i planowanych badań Układu Słonecznego. W tej samej serii ukazała się książka „Zamysły przestrzeni” (tom VIII, 1969).

„Strumienie cząstek kosmicznych” (Wiedza Powszechna, 1971, seria Omega, tom 212), poświęcił badaniom promieniowania kosmicznego oraz promieniowania pierścieniowego Ziemi i innych planet (pasy Van Allena). W 1979 roku Krajowa Agencja Wydawnicza opublikowała książkę Olgierda Wałczka „Bliskie i dalekie szlaki kosmiczne” (w serii „Opowieści 2000 roku”) zawierające rozdziały szeroko opisujące pojęcia astronautyczne i wizje jej rozwoju. Autor omawiał w niej również postęp techniczny dokonany dzięki astronautyce (komputery, CCD, kompozyty) a także sprawy dotyczące wahadłowców, stacji kosmicznych Salut i Skylab, zagadnienia związane z koloniami kosmicznym O’Neilla, przerabiającymi materiały księżycowe, ze słonecznymi elektrowniami satelitarnymi, z bazami na Księżycu i Marsie, z projektem OZMA, a także z „listami” do kosmitów zainstalowanymi na sondach Pionier 10 i 11. Poruszył również kwestię misji Voyagerów oraz przyszłych rakiet fotonowych.

W książce „W kręgu astronautyki” (Nasza Księgarnia, 1980), autor w sposób bardzo przystępny przedstawił ówczesną sytuację w badaniach kosmicznych.

„Astronautyka” (Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1968) – popularny wykład z dziedziny astronautyki na poziomie szkoły średniej.

„Astronautyka w służbie astronomii”, „Astronomia popularna” (Warszawa, 1972) – omówienie obserwacji astronomicznych z pokładów satelitów i stacji kosmicznych. Astronomia w przedziale promieniowania UV, IR, X oraz Gamma.

„Astronautyka służy badaniom na Ziemi” (Wiedza Powszechna, 1972, seria Omega) – opisał satelity teledetekcyjne, łącznościowe, nawigacyjne oraz meteorologiczne. Wykorzystanie na Ziemi nowych materiałów: kompozytów, poliimidów, fluoroplastów oraz osiągnięć technicznych: obwodów scalonych, CCD, wielkich rozkładanych konstrukcji, „kroczących” wózków dla niepełnosprawnych itd.

„Loty międzyplanetarne” (Wyd. I PWN, 1978; Wyd. II PWN 1980) – obszerne opracowanie na temat badań i planet aparatami bezzałogowymi i wypraw załogowych na Księżyc. Monograficzne ujęcie, choć bardzo popularne.

„Narodziny i rozwój Układu Słonecznego” (Wyd. I, Ossolineum, 1979; Wyd II, Alfa, 1985). W kolejnych rozdziałach Wołczek omawia Układ Słoneczny jako całość – od powstania planet, przez ich opis do kresu istnienia. Rozdziały rozpoczynane są obszernymi cytatami z książek Lema, Clarke’a, Żuławskiego, Bradbury’ego, Tancrède Vallerey’a, Kaspra Ciekanowskiego (z wyjątkiem ostatniej książki SF).

W książce „Kosmiczne szlaki życia” (Iskry, 1981) w pierwszych rozdziałach autor omawia nowoczesne mity – UFO, paleoastronautykę w ujęciu Danikena i zaleca, żeby czytać raczej science-fiction. W dalszej części omawia hipotezy na temat pochodzenia życia na Ziemi, ewolucji życia i wpływu na nią czynników kosmicznych (supernowe, obłoki pyłu międzygwiezdnego, bombardowanie meteorytami, zmiany jasności Słońca). Dalej rozpatruje możliwość istnienia życia na planetach Układu Słonecznego, istnienia planet innych gwiazd i ekosfer wokół nich. Wreszcie rozpatruje perspektywy łączności międzygwiezdnej i lotów do gwiazd. W książkach zawarł także wiele cytatów z pism myślicieli, wybitnych astronomów i pisarzy (Wells, Lem, Heinlein i inni). „Zadziwia ogromny zasób wiadomości autora” – napisał w recenzji Jan Mergentaler.

Ostatnią książką Wołczka jest „Człowiek i Tamci – z Kosmosu” (Ossolineum, 1983), już po jego śmierci. Wołczek – jak gdyby żegnając się – dzieli się swoimi myślami na temat roli badań kosmicznych i znaczenia podróży pozaziemskich dla naszej cywilizacji. Książka – bez ilustracji, korekty i skorowidza – zawiera wiele rozdziałów, opisujących narodziny Wszechświata, formowania się gwiazd i planet, a także aspekty związane z istnieniem oraz ewolucją cywilizacji kosmicznych. Tu również, jak w poprzednich swoich książkach, posługuje się cytatami z utworów Clifforda O. Simaka, H.G. Wellsa, Johna Donne, S. Lema, Gustava Le Rouge, Roya Bradburego i innych. Autor przekazuje nam myśl o konieczności dalszego podboju Kosmosu, o wielkiej szansie, jaka otwiera się przed ludzkością.

Wypada wspomnieć jeszcze o dwóch książkach Olgierda Wołczka: „Zwiad kosmiczny” (Wydawnictwo MON, 1967) i „Tajemnice wydarte niebu” (PWN, 1962).

Olgierd Wołczek był zapraszany na wykłady za granicą, między innymi do Wiednia, Berlina, Drezna, Kaługi, Winnipegu oraz Dakoty Południowej. Liczne artykuły w „Astronautyce” publikował także jako „mgr Jan Molski”. Wiele z jego książek zostało także przetłumaczonych na inne języki.

'Bliskie i dalekie szlaki kosmiczne' (Krajowa Agencja Wydawnicza, 1979)

'Narodziny i rozwój Układu Słonecznego' (Ossolineum, 1979)

'Człowiek i Tamci - z Kosmosu' (Ossolineum, 1983)

Comments are closed.