Nowe wymagania NASA – tylko miesiąc misji na orbicie?
Dokąd będą astronauci latać po zakończeniu służby Międzynarodowej Stacji Kosmicznej? Pojawia się ryzyko, że obecność na orbicie nie będzie stała…Piętnastego lipca 2025 roku zakończyła się misja Axiom-4. Był to pierwszy lot dla Polski, Węgier i Indii na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS). Każdy z astronautów uczestniczących w tej blisko trzytygodniowej misji spędził przynajmniej kilkadziesiąt godzin prac nad eksperymentami naukowymi i technologicznymi ze swoich państw. Jest to mocny dowód, że ISS – jako kosmiczne laboratorium – cieszy się dużą popularnością.
Od 1998 aż do dziś
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ISS) to największy obiekt, jaki kiedykolwiek powstał na orbicie. Aktualna całkowita masa tego kompleksu przekracza 430 ton, zaś wymiary to około 110 na 75 metrów. Cała stacja składa się z kilkunastu modułów ciśnieniowych, podzielonych na dwie sekcje: rosyjską oraz amerykańską/międzynarodową. Większość modułów należy do Rosji i Ameryki za wyjątkiem japońskiego modułu Kibo oraz europejskiego Columbus. Pierwszy moduł ISS, rosyjska Zarja, został wyniesiony na orbitę w listopadzie 1998 roku.
Pierwsza załoga ISS – która otrzymała nazwę Expedition 1, weszła na pokład nowej stacji 2 listopada 2000 roku. Dwóch Rosjan, Sergiej Krikałow oraz Jurij Gidzenko wraz z dowódcą, Amerykaninem Williamem Shepherdem przybyło na ISS na pokładzie Sojuza TM-31. Wówczas w skład stacji wchodziły tylko trzy moduły: amerykański Unity oraz rosyjskie Zarja i Zwiezda. Od tego momentu stacja została znacznie rozbudowana i jest stale zamieszkała przez astronautów. Do ISS zawitały także i “nie-stałe” załogi, wykonujące prace przez kilkanaście dni. Przykładem jest niedawna misja Axiom-4, w której uczestniczył astronauta z Polski – Sławosz Uznański-Wiśniewski. Wreszcie, kilka razy na ISS zawitał “kosmiczny turysta”.
Czas ISS dobiega już końca, czego świetnym dowodem były tegoroczne problemy z modułem Zwiezda. W czerwcu 2024 NASA wybrała firmę SpaceX do opracowania pojazdu do deorbitacji ISS. Aktualnie podawana data deorbitacji to 2030 rok. Plan zakłada, że deorbitacja ISS nastąpi, gdy pierwszy komercyjny następca pojawi się na orbicie.
Uproszczone stacje jako następcy ISS?
Latem 2025 roku NASA przedstawiła zarys nowego zestawu wymagań stawianych następcom ISS. Najpoważniejsza zmiana dotyczy czasu użytkownia przyszłej lub przyszłych stacji. Zamiast stałej obecności astronautów, NASA przewiduje zdolność do utrzymania czwórki astronautów przez przynajmniej miesiąc. Demonstracja takiej stacji miałaby nastąpić przed 2030 rokiem.
Co ciekawe, demonstracja takiej stacji by nie obejmowała uczestnictwa astronautów NASA, ale w trakcie misji wykonano by m.in. przyjęcie pojazdu cargo. Potencjalnie demonstracja obejmowała by także przedstawienie możliwości funkcjonowania stacji z astronautami na pokładzie.
NASA przewiduje wybór dwóch konkurencyjnych firm, które doprowadzą do budowy swojej stacji. Działanie nosi nazwę Commercial Destinations – Development and Demonstration Objectives (C3DO).
W lipcu 2025 informowaliśmy o ryzyku braku stacji orbitalnej po deorbitacji ISS. Uproszczenie wydaje się być krokiem zmierzającym do eliminacji tego ryzyka – jednakże kosztem stałego pobytu na orbicie. Z drugiej strony – jest oczywiste, że ograniczenie pobytu astronautów do zaledwie 30 dni jest znacznym uproszczeniem w stosunku do ISS. Można jednak zakładać, że cel stałego zamieszkania byłby kolejnym etapem rozwoju, być może do osiągnięcia przez prywatnych operatorów w ciągu kilku lat po umieszczeniu pierwszych modułów na orbicie.
Jednocześnie w ostatnich tygodniach kilku przedstawicieli firm budujących prywatne stacje orbitalne zaczęło się pojawiać w Europie. Przykładowo, przedstawiciel firmy Axiom Space pojawił się także w Polsce i uczestniczył w rozmowach z przedstawicielami Rządu RP. Celem tych wizyt było ustalenie możliwości uczestnictwa różnych europejskich państw w programach budowy stacji. Choć nie podano tego do wiadomości publicznej, prawdopodobnie rozmowy dotyczyły także możliwej partycypacji finansowej w budowie tych stacji – na wypadek ograniczonych funduszy z NASA.
Do końca września 2025 powinno dojść do zaakceptowania nowego budżetu NASA. Pojawiają się głosy, że od przyszłego roku fiskalnego NASA będzie zmuszona do zakończenia wielu misji naukowych, a także do znacznego wydłużenia misji na ISS, w celu szukania oszczędności. W sierpniu 2025 w kierunku ISS wystartowała misja załogowa Crew-11, która będzie trwać o dwa miesiące dłużej niż dotychczasowe “typowe” wyprawy długoterminowe na Stację.
(NASA, SN)
