Ten artykuł będzie stale uzupełniany w miarę postępu prac. Zapraszamy do relacji z amerykańskiego spaceru kosmicznego EVA-20 na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, którego rozpoczęcie zaplanowane jest na 14:15 CET (01.11.2012). Transmisję z wydarzenia będzie można oglądać na kanale NASA TV. Dodatkowe informacje na temat sposobów jej odbierania znajdują się na końcu tego artykułu.
Godzina 20:07 CET (01.11.2012)
Spacer EVA-20 trwał sześć godzin i 38 minut. Astronautka Williams po tym spacerze ma już 50 godzin i 40 minut łącznego czasu spacerów kosmicznych a astronauta Hoshide – 21 godzin i 23 minuty. Łącznie wszystkie spacery kosmiczne związane z ISS trwały 1049 godzin i 1 minutę. Kolejny spacer kosmiczny realizowany z amerykańskiej części ISS zaplanowany jest na sierpień 2013 roku.
Na tym kończymy tę relację – dziękujemy za odwiedziny!
Godzina 20:07 CET (01.11.2012)
Koniec spaceru EVA-20, który był 166. wyjściem poza stację ISS w historii jej użytkowania.
Godzina 20:01 CET (01.11.2012)
Williams i Hoshide znajdują się w śluzie Quest. Osłona termiczna, a następnie właz modułu zostały zamknięte.
Godzina 19:35 CET (01.11.2012)
Astronauci kierują się do śluzy Quest. Wcześniej przeprowadzili inwentaryzację używanych dzisiaj narzędzi. Williams po drodze jeszcze dokona inspekcji elementu SARJ (Solar Alpha Rotary Joint), który porusza całą sekcją paneli słonecznych znajdujących się po stronie portside.
Godzina 19:20 CET (01.11.2012)
Kontrola Misji poinformowała astronautów, że zadanie związane z elementami SPD jest ostatnim podczas dzisiejszego spaceru. Po powrocie astronautów do śluzy Quest nie odbędzie się także dekontaminacja z uwagi na wysoko prawdopodobny brak zanieczyszczeń skafandrów EMU.
Godzina 19:13 CET (01.11.2012)
Wraz z rozłożeniem starego radiatora (TTCS) osiągniąty został cel tego spaceru kosmicznego. W tej chwili astronauci wrócili do problematycznego, aczkolwiek mało istotnego zadania związanego z instalacją elementów SPD, które stanowią mocowanie zaworów QD (Quick Disconnect).
Godzina 18:42 CET (01.11.2012)
Stary radiator został rozłożony!
Godzina 18:34 CET (01.11.2012)
Radiator zaczął się rozkładać.
Godzina 18:16 CET (01.11.2012)
Astronauci zwalniają mocowanie radiatora.
Godzina 18:10 CET (01.11.2012)
Jest zgoda na rozpoczęcie rozkładania starego radiatora.
Godzina 17:46 CET (01.11.2012)
Przed rozłożeniem radiatora astronauci pracują jeszcze nad przytwierdzeniem osłony, która go kryła.
Godzina 17:32 CET (01.11.2012)
Wyłączony system chłodzenia został ponownie uruchomiony. W następnym kroku rozpocznie się rozkładanie starego radiatora.
Godzina 17:15 CET (01.11.2012)
Spacerowicze pracują obecnie wspólnie nad zabezpieczeniem elementów złączy M1 i M2 w rejonie panelu EAS.
Godzina 16:31 CET (01.11.2012)
Hoshide przymocował okrycie, które chroniło stary radiator przez ostatnie parę lat w momencie gdy był on złożony.
Godzina 16:28 CET (01.11.2012)
Wcześniej Sunita otworzyła zawory na przełączonych złączach. W tej chwili przeszła (drugie podejście) do zadania instalacji elementów SPD, które w przyszłości mogą ułatwić odłączanie złączy. Nie jest to jednak zadanie priorytetowe.
Godzina 16:12 CET (01.11.2012)
Kontrola Misji informuje, iż przez oba przewody (FH-01 i FH-02) następuje przepływ czynnika chłodzącego.
Godzina 16:03 CET (01.11.2012)
Williams wykonuje prace związane z przełączaniem przewodów. Przed chwilą przełączyła przewód FH-01 ze złącza M9 na złącze M10. Zmianę konfiguracji podłączeń ukazuje szósta grafika w galerii artykułu.
Godzina 15:49 CET (01.11.2012)
W chwili obecnej Aki Hoshide pracuje nad zdjęciem osłony ze starego radiatora (TTCS), który w trakcie dzisiejszego spaceru kosmicznego zostanie rozłożony. Miejsce pracy Japończyka znajduje się obecnie przy elemencie TTCR (Trailing Thermal Control Radiator na piątej grafice galerii tego artykułu). Tymczasem Amerykanka przebywa przy panelu złączy EAS (Early Ammonia Servicer).
Godzina 15:25 CET (01.11.2012)
Zakończone zostały prace nad zamknięciem części obwodu chłodzenia kanału 2Bk. Tym samym dokonano izolacji fragmentu obiegu chłodzenia, który znajdował się w radiatorze PVR. Astronauci zamknęli panel dostępu do złączek.
Godzina 15:11 CET (01.11.2012)
Otwarty został panel z przewodami obwodu chłodzenia. Astronauci wykorzystują do odkręcania złączek wiertarkę PGT (Pistol Grip Tool). Zauważany został (spodziewany) mały wyciek “płatków” amoniaku, który jest toksyczny i wymusza stosowanie specjalnych procedur. Kontrola oczekuje informacji ile “płatków” uleciało i czy któreś z nich nie trafiły w kombinezony astronautów. Jeśli doszłoby do zanieczyszczenia (lub zaistniałyby przesłanki do przypuszczeń, iż tak się stało) to astronauci musieliby przejść krótką “sesję” wyeksponowania na promienie słoneczne, dzięki czemu doszłoby do wyparowania amoniaku.
Godzina 14:39 CET (01.11.2012)
Astronauci Williams i Hoshide w tej chwili pracują wspólnie. Przed chwilą jeden z astronautów opisywał połączenie M9 dla przepływu amoniaku. Za chwilę zostanie otwarty zawór do tego połączenia.
Godzina 14:31 CET (01.11.2012)
Astronautka Williams sprawdziła poprawność połączenia przewodu wyprowadzającego amoniak. Astronauci niebawem będą gotowi pracować nad kolejnym etapem dzisiejszego spaceru. Od początku spaceru minęła już godzina.
Godzina 14:26 CET (01.11.2012)
Połączenie do M2 (z M3) zostało zakończone. Nie zanotowano wycieku amoniaku.
Godzina 14:20 CET (01.11.2012)
Pierwsze zaplanowane na dziś połączenie dla systemu chłodzenia (połączenie M3) zostało otwarte. W międzyczasie astronauta Hoshide wykonuje zdjęcia miejsca pracy, korzystając z ostatnich chwil z oświetleniem słonecznym.
Godzina 13:58 CET (01.11.2012)
Rozpoczynają się prace przy elemencie P6 Stacji – głównym miejscu prac dzisiejszego spaceru.
Godzina 13:55 CET (01.11.2012)
Astronauta Hoshide jest już przy skrzynce z narzędziami. Natomiast astronautka Williams pracuje przy elemencie P1, gdzie instaluje zabiezpieczenia, do których astronauci się przyłączą w trakcie wykonywania dzisiejszego spaceru.
Godzina 13:47 CET (01.11.2012)
Astronautka Williams jest już przy elemencie P1 kratownicy, po czym skieruje się od razu do miejsca pracy (P6). Astronauta Hoshide natomiast wpierw przejdzie do elementu Z1 kratownicy, gdzie znajduje się “skrzynka z narzędziami”. Numery kamer astronautów – Williams: 20, Hoshide: 18.
Godzina 13:32 CET (01.11.2012)
Spacer EVA-20 rozpoczęty! Astronauci wychodzą na zewnątrz Stacji.
Godzina 13:27 CET (01.11.2012)
Za chwilę zakończy sie obniżanie ciśnienia wewnątrz śluzy Quest. W trakcie spaceru EVA-20 Stacja będzie poruszać się w innej orientacji niż zwykle – stanowisko pracy (kratownica P6) będzie ułożone najdalej względem ruchu orbitalnego. Ograniczy to interakcję z plazmą obecną na orbicie.
Godzina 12:59 CET (01.11.2012)
Rozpoczęło sie obniżanie ciśnienia w śluzie Quest.
Godzina 12:54 CET (01.11.2012)
Za chwilę zostanie zamknięty właz do śluzy Quest i rozpocznie się proces obniżania ciśnienia.
Godzina 12:36 CET (01.11.2012)
Dzisiejszy spacer kosmiczny będzie przebiegać w większości na elemencie P6 kratownicy ISS, na samym “końcu” Stacji. Jest to rzadko odwiedzane miejsce Stacji, jednakże o krytycznym znaczeniu dla poprawnego zasilania innych modułów ISS. Drugie zdjęcie w galerii tego artykułu prezentuje miejsce prac EVA-20.
Godzina 12:00 CET (01.11.2012)
Obserwowany przez kontrolerów od 2006 roku wyciek z obiegu chłodzącego kanał energetyczny 2B przekłada się na utratę średnio około 680 gram amoniaku na rok. W zeszłym roku podczas spaceru kosmicznego realizowanego podczas misji STS-134 astronauci „dotankowali” nieco ponad 3,5 kg amoniaku, dzięki czemu w obiegu ponownie znalazła się pełna ilość chłodziwa (niecałe 25 kg). Kontrolerzy planowali przeprowadzać takie działanie średnio co około 4 lata, dzięki czemu niewielki wyciek byłby rekompensowany.
Niestety w ostatnich miesiącach zauważono, iż ilość traconego czynnika z obiegu chłodzącego uległa czterokrotnemu powiększeniu. Mogło to zostać spowodowane powiększeniem się miejsca początkowego wycieku lub – co bardziej prawdopodobne – pojawieniem się nowego ogniska ucieczki amoniaku. Wyliczono, iż na przełomie roku dojdzie do odłączenia kanału 2B na skutek spadku ilości amoniaku w obiegu poniżej poziomu 18 kg. Stacja ISS bez jednego kanału dostarczania energii elektrycznej będzie wciąć funkcjonować, jednak kontrolerzy zmuszeni będą odłączyć część sprzętu. Przełożyłoby się to m.in. na spadek ilości badań przeprowadzonych przez załogę.
Na szczęście kratowniczy segment P6 był pierwszym tego typu elementem wykorzystywanym na stacji ISS. Posiada on odrębny system chłodzenia EETCS (Early External Thermal Control System), który wykorzystywany był na początku okresu funkcjonowania ISS. Przed przenosinami segmentu P6 na swoje docelowe miejsce (początkowo przytwierdzony był do segmentu kratowniczego Z1) ten odrębny system chłodzenia został wyłączony a dwa panele radiatorów schowane (m.in. TTCS).
W celu izolacji wycieku astronauci przekierują obieg czynnika chłodzącego do systemu EETCS. W tym celu planowane jest rozłożonie radiatora TTCS, który rozpocznie oddawanie ciepła zbieranego z kanału dystrybucji 2B. Jest to w aktualnej chwili najprostsze co można uczynić. Efektem spaceru kosmicznego będzie określenie prawdopodobnego źródła wycieku.
Godzina 11:45 CET (01.11.2012)
Lwia część energii zużywanej przez Międzynarodową Stację Kosmiczną pochodzi z czterech modułów, z których każdy składa się z dwóch zestawów SAW (Solar Array Wing) paneli fotowoltaicznych. Po dwa moduły znajdują się na lewym i prawym końcu długiej na ponad 108 metrów struktury kratowniczej. Panele posiadają długość 35 metrów. Dodatkowo pewna część energii elektrycznej generowana jest przez dwa stosunkowo niewielkie panele słoneczne modułu Zwiezda.
Astronauci podczas dzisiejszego spaceru kosmicznego pracować będą w rejonie skrajnego modułu P6. Dwa zestawy SAW paneli fotowoltaicznych sekcji P6 dostarczają energię do kanałów 2B i 4B. Podczas orbitalnego dnia generowana energia trafia bezpośrednio do sieci energetycznej oraz dodatkowo do podwójnego zestawu baterii, z którego korzysta się w trakcie orbitalnej nocy. Każdy kanał generuje prąd stały o napięciu około 150-160 woltów. W rejonie centrum sekcji kratowniczej chłodzone niezależnie urządzenia obniżają wartość napięcia do 125 woltów (taki prąd jest już dostarczany do urządzeń wewnątrz stacji ISS).
Aby utrzymywać na odpowiednim poziomie temperaturę elementów sieci energetycznej, każdy z czterech modułów energetycznych posiada własny system chłodzenia PVTCS. Ciepło zbierane przez płynny amoniak wypromieniowywane jest w trakcie przepływu przez dedykowany dla każdego modułu radiator PVR.
Godzina 11:30 CET (01.11.2012)
Celem dzisiejszego spaceru kosmicznego będzie próba określenia miejsca ucieczki amoniaku z jednego z obwodów systemu chłodzącego na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Jeśli działania astronautów nie przyniosą rozwiązania problemu to już w przeciągu najbliższych kilku miesięcy poziom ilości czynnika chłodzącego spadnie poniżej krytycznego limitu, co przełoży się na utratę jednego z kanałów dystrybucji energii elektrycznej.
Systemy chłodzenia na stacji ISS są niezwykle istotne dla prawidłowego działania całego kompleksu. Generowana przez pokładowe urządzenia energia cieplna jest zbierana oraz wypromieniowywana w przestrzeń kosmiczną dzięki zastosowaniu obiegów chłodzących, z których najbardziej widocznymi elentami są radiatory. Z uwagi na ciepło generowane przez urządzenia związane z produkcją energii elektrycznej istnieją dedykowane obwody chłodzenia dla tych elementów – PVTCS (Photo Voltaic Thermal Control System).
Wykrywany przez kontrolerów wyciek amoniaku jest niewielki, prawdopodobnie następuje on z dziury, której średnica może być zbliżona do grubości ludzkiego włosa. Mimo tego, jeśli nie uda się powstrzymać utraty czynnika chłodzącego, to już w przeciągu kilku miesięcy może dojść do pogwałcenia zasad bezpieczeństwa. W najgorszym scenariuszu automatycznemu odłączeniu ulegnie kanał dystrybucji energii noszący określenie 2B.
Zadaniem dwójki astronautów – Amerykanki Sunity Williams oraz Japończyka Akihiko Hoshide, będzie przeprowadzenie próby zlokalizowania miejsca wycieku. Spacerowicze po uzyskaniu dostępu do panelu ze złączami FQDC (Fluid Quick Disconnect Coupling) wyizolują tę część obiegu chłodzącego kanał dystrybucji 2B, która przebiega przez radiator PVR (Photo Voltaic Radiator). W następnej kolejności astronauci przy panelu EAS (Early Ammonia Service) dokonają przełączenia dwóch przewodów, podłączając tym samym do obiegu chłodzenia PVTCS modułu P6 złożony od paru lat, nieużywany radiator TTCS (Trailing Thermal Control Radiator), który wykorzystywany był przez kilka początkowych lat działania stacji ISS.
Czynnik chłodzący skierowany zostanie do obiegu obejmującego radiator TTCS. Jeśli okaże się, że na skutek tego działania wyciek zostanie zastopowany – czego potwierdzenie zajmie kilka tygodni, to najprawdopodobniej oznaczać to będzie uszkodzenie obwodu chłodzenia kanał 2B, który przechodzi przez radiator PVR. Stać się tak mogło np. w wyniku uderzenia mikrometeoroidu. W takich okolicznościach menedżerowie mogą zdecydować o podtrzymaniu korzystania przez niekokreślony czas ze starego radiatora.
Jeśli jednak wyciek nie zostanie zastopowany, to rozpoczną się analizy nad kolejnymi krokami, które będą mogły zostać podjęte. Jedną z opcji jest m.in. wymiana modułu pompy, która odpowiada za tłoczenie czynnika chłodzącego. Z pewnością uruchomienie starego radiatora, który posiada własne zasoby amoniaku, pozwoli na „kupno” przez kontrolerów stacji ISS pewnej ilości czasu – najprawdopodobniej około 12 miesięcy.
O programach i sposobach oglądania NASA TV można przeczytać pod tym linkiem.
(NASA)
