Virgin Orbit – co poszło “nie tak”?

Analiza problemów firmy rakietowej Virgin Orbit.

Firma Virgin Orbit (VO) poinformowała wieczorem 15 marca, że wprowadza “operacyjną pauzę”, który m.in. oznacza wysłanie całej kadry na krótki urlop. Trzydziestego marca, około godziny 23:00 CEST, zarząd firmy VO poinformował o wstrzymaniu działań w “przewidywalnej przyszłości”. Zwolniona zostanie większość kadry tej firmy, poza około setką osób. Zwolnieni pracowników otrzyma wsparcie przy poszukiwaniu kolejnej pracy, w tym “prosta linia” do siostrzanej spółki – Virgin Galactic.

Czwartego kwietnia VO złożył wniosek o ochronę przed wierzycielami (tzw. “Chapter 11”). Jest to jedna z typowych opcji ochrony spółek bliskich bankructwa, która pozwala na kontynuację działań, próbę restrukturyzacji oraz dalsze prowadzenie rozmów o sprzedaży spółki czy udziałów w spółce.

W VO działania nadal trwają. Poniżej prezentujemy nagranie, które spółka VO opublikowała w nocy (czasu europejskiego) z 11 na 12 kwietnia. Nie wiadomo jednak, czy to nagranie rzeczywiście pochodzi z kwietnia 2023.

Wiadomo także, że do początku maja trwają “zapisy” od podmiotów zainteresowanych zakupem VO. Aukcja nabycia spółki (lub jej zasobów) ma odbyć się w połowie maja. Z tego też powodu pokazanie działań w VO ma sens, gdyż potencjalni nabywcy mogą być zainteresowanie kontynuacją prac tej spółki.

Czy “air-launch” przynosi korzyści?

Na “papierze” podwieszenie rakiety orbitalnej pod samolot (“air-launch”) powinno przynieść wiele korzyści. Rakiety mogą startować z wielu miejsc na świecie, starty są mniej zależne od pogody, jak również i od innych startów. Jest to ważne w przypadku miejsc takich jak Floryda, gdzie pogoda oraz konkurencja może ograniczyć częstotliwość lotów. Dlatego też zainteresowanie tą metodą startów rakiet orbitalnych nie jest nowością – od 1990 roku w służbie jest rakieta Pegasus, która łącznie wykonała 45 startów. Dla porównania – rakiety rodziny Falcon 9 wykonały od 2010 roku aż 216 startów (do momentu publikacji tego artykułu).

Z drugiej strony, rakiety orbitalne podwieszane pod samolot mają pewne ograniczenia, których “lądowe” rakiety nie mają. Przede wszystkim zawsze to będą stosunkowo małe konstrukcje, o bardzo ograniczonej możliwości rozwoju. Wspomniana rakieta Pegasus zmieniła swoją masę startową od 18500 kg (wersja Pegasus) do 23130 kg (Pegasus-XL). Tymczasem rakiety rodziny Falcon 9 firmy SpaceX urosły z 333 ton do aż 549 ton. Rozmiary rakiety nośnej pod system “air-launch” także nie mogą wyraźnie wzrosnąć.

Brak możliwości rozwoju rakiety oznacza, że koszt w przeliczeniu na kilogram będzie raczej “stały” i nie będą duże możliwości mocnego obniżenia cen startów. Przykładowo, wspomniana rakieta Pegasus obecnie kosztuje około 40-50 mln USD za start, co przekłada się na około 90 – 100 tysięcy USD za kilogram ładunku. W cenie około 70 mln USD można już “zakupić” start Falcona 9, co przekłada się na około 5-8 tysięcy USD za kilogram ładunku.

W przypadku VO oferowane ceny miały być niższe niż w przypadku Pegasusa – rzędu 15 mln USD. Wciąż jednak w przeliczeniu na kilogram ładunku było to znacznie więcej niż w przypadku dużych, często startujących rakiet.

Oczywiście, są klienci, dla których “cena nie gra roli”. Jednakże takich klientów jest mniej i ci klienci zazwyczaj są przyzwyczajeni do skorzystania z rakiet o wysokiej niezawodności i szybkim czasem dostępu. Tego jak na razie VO nie był w stanie zaproponować – od maja 2020 do stycznia 2023 wykonano jedynie 6 startów, z czego 2 zakończyły się fiaskiem. Taki dość wolny “rozbieg” nie jest niczym zaskakującym – pierwsze starty nowych rakiet zawsze wymagają drobnych dopracowań sprzętu czy procedur. Przykładowo – przerwa pomiędzy drugim a trzecim startem Falcona 9 wyniosła półtora roku – od grudnia 2010 do maja 2012. Przez pierwsze trzy i pół roku służby rakieta Falcon 9 wykonała łącznie 7 startów.

Ograniczone możliwości ewolucji rakiet to tylko jeden z potencjalnych problemów metody air-launch. Inne kwestie to: możliwa bardziej skomplikowana budowa rakiety, potrzeba utrzymania szerszej kadry do obsługi rakiet, infrastruktury oraz samolotów, a także kwestie logistyczne. Każdy z tych tematów może być bardziej złożony niż w przypadku “lądowych” rakiet.

Po prostu za późno?

Problemy z szerokim wejściem na rynek rakietowy firmy VO mogą być bardziej związane z kwestiami biznesowymi niż technologicznymi. Można zakładać, że w perspektywie kilku lat rakieta LauncherOne firmy VO osiągnęłaby najwyższy stan gotowości technologicznej i możliwe by były częste starty. Ale – może w tej chwili rynek rakietowy wygląda już zupełnie inaczej? Może zdecydowana większość potencjalnych klientów preferuje możliwość dostępu do rakiety w ustalonym terminie (bez większych opóźnień), niską cenę i wysoką niezawodność? Tych cech jak na razie VO nie mógł zaoferować.

Jest zatem możliwe, że VO po prostu pojawił się o kilka lub kilkanaście lat za późno. Gdyby około 2010 roku doszło do pierwszego startu LauncherOne – dziś mógłby to być solidny gracz na rynku usług rakietowych. Wówczas konkurencja miała zupełnie inny kształt.

Wielką niewiadomą najbliższych lat będą rakiety od chińskich firm. Trudno w tej chwili ocenić jak dużo te firmy zdobędą rynku, ale jest niemal pewne, że te konstrukcje będą popularne na rynkach “nie-europejskich” i “nie-amerykańskich”. Z kolei zarówno w Europie jak i w USA jest wiele konkurencji – głównie ze strony rakiet “lądowych”. Ciekawą wiadomością, która pojawiła się równolegle z informacjami o kłopotach VO, jest udana runda inwestycyjna w europejską firmę Isar Aerospace.

German rocket builder @isaraerospace raised $165 million in a new round, bringing its total raised to over $330 million.

The company’s inaugural launch of its Spectrum rocket is targeting the second half of this year from Norway.https://t.co/nsRtsXxuxo

— Michael Sheetz (@thesheetztweetz) March 28, 2023

Warto tu także zauważyć, że dwie inne firmy oferujące metodę “air-launch” w ostatnich latach także przeżywały kłopoty. Szwajcarska Swiss Space Systems zbankrutowała. Z kolei Stratolaunch zmieniła profil działalności – z usług orbitalnych na hipersoniczne.

(KK)