Minęła okrągła rocznica firmy SpaceX
Dwadzieścia lat temu, 14 marca 2002, firma SpaceX rozpoczęła działalność. Kto wówczas mógł przewidzieć, że SpaceX dramatycznie zmieni wygląd całego sektora kosmicznego?Jeszcze zanim firma SpaceX powstała i rozpoczęła prace nad swoją rakietą Falcon 1, niektóre podmioty próbowały stworzyć swoje konstrukcje i je oferować na rynku. Chyba najbardziej znaną firmą była Space Services Inc., której rakieta Conestoga 1620 eksplodowała tuż po starcie w październiku 1995 roku. Była to jedna z pierwszych prób “New Space”.
Pod koniec lat 90. XX wieku pojawiał się jednak “duch” komercyjnych działań w sektorze kosmicznym poza tradycyjną branżą telekomunikacji satelitarnej. Przykładem był m.in. konkurs XPrize (ogłoszony w 1995 roku). Wówczas dr Peter Diamandis zaoferował 10 mln usd w nagrodę dla pierwszej prywatnej (= nie wspieranej przez żaden rząd) firmy/organizacji, która zbuduje i wyśle statek/kapsułę/samolot w przestrzeń kosmiczną dwa razy w odstępie maksymalnie dwóch tygodni. Statek miał być zatem odzyskiwalny. Innym przykładem była firma MirCorp, która chciała kupić stację Mir. Firma ta wykorzystała zebrane fundusze do przeprowadzenia misji załogowej Sojuz TM-30, której celem było przygotowanie stacji Mir do dalszego działania na orbicie.
Wkracza SpaceX
14 marca 2002 roku trzydziestojednoletni (wówczas) przedsiębiorca Elon Musk założył firmę Space Exploration Technologies Corp. (SpaceX). Firma miała dostarczać usługi transportu kosmicznego za pomocą rakiet rodziny Falcon. Na początku SpaceX skupiał się nad rakietą Falcon 1, aby później wprowadzić do oferty większe Falcon 5 i Falcon 9.
Początkowe lata dla SpaceX były trudne. Cztery lata po założeniu firmy, 24 marca 2006 roku, doszło do pierwszej próby startu rakiety Falcon 1. Ta próba zakończyła się niepowodzeniem. Dwie kolejne próby – w marcu 2007 i sierpniu 2008 – także zakończyły się niepowodzeniami.
Dopiero za czwartym razem, 28 września 2008 roku, SpaceX dopiął swego – Falcon 1 sięgnął orbity. Co ciekawe, rok później – 14 lipca 2009 – nastąpił drugi i ostatni lot rakiety Falcon 1. Firma SpaceX postanowiła skupić się jedynie nad rakietą Falcon 9 oraz pojazdem Dragon.
Falcon 9 i powroty
Czwartego czerwca 2010 roku firma SpaceX przeprowadziła pierwszy start rakiety Falcon 9. Start zakończył się sukcesem i makieta pojazdu Dragon znalazła się na orbicie. Do 14 marca 2022 roku SpaceX przeprowadził łącznie 147 startów różnych wersji tej rakiety, z czego 145 zakończyło się pełnym sukcesem, jeden start częściowym sukcesem, a jeden zakończył się niepowodzeniem (CRS-7). Ponadto, w trakcie testów przedstartowych (z satelitą Amos-6) doszło do eksplozji Falcona 9 na wyrzutni startowej. 19 stycznia 2020 doszło do celowego zniszczenia rakiety Falcon 9 jako etap przygotowań do misji załogowych. 30 maja 2020 rakieta Falcon 9 po raz pierwszy wyniosła ludzi na orbitę.
Dużą zmianą w porównaniu do “tradycyjnego” sektora kosmicznego było odzyskanie pierwszego stopnia. Przez dekady większość, a raczej prawie wszystkie urządzenia, które były wynoszone w przestrzeń kosmiczną lub brały udział w wynoszeniu, nie wykonywały “lądowań” – były po prostu porzucane. W konsekwencji – lot w kosmos był zawsze bardzo drogi, bez szans na obniżenie kosztów. W zasadzie takie “lądowania” były jedynie zarezerwowane dla misji załogowych oraz dla prób osiągnięcia powierzchni innych ciał niebieskich – Księżyca, planet czy też mniejszych ciał Układu Słonecznego. Pewnym wyjątkiem był tutaj prom kosmiczny: rakiety pomocnicze SRB oraz same wahadłowe były wielokrotnie używane, choć nie przyniosło to spodziewanego spadku kosztu dotarcia do niskiej orbity okołoziemskiej (LEO). To właśnie SpaceX zmienił tę sytuację.
21 grudnia 2015 po raz pierwszy w historii lotów kosmicznych pierwszy człon rakiety wynoszącej ładunek na orbitę bezpiecznie powrócił i wylądował na Ziemi.
Teraźniejszość i przyszłość
W 2022 roku Falcon 9 wykonuje średnio jeden lot tygodniowo. Bardzo rzadko zdarza się utrata pierwszego stopnia (ostatni raz tak się stało w lutym 2021). Rakiety regularnie wynoszą małe i duże ładunki, w tym na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS), co w świetle obecnej wojny w Ukrainie i agresji wojsk rosyjskich ma duże znaczenie.
Dla SpaceX przyszłością jest Starship i Super Heavy. Te pojazdy mają m.in. pomóc w powrocie człowieka na Księżyc w ramach programu NASA o nazwie Artemis, jak również w pierwszej wyprawie załogowej na Czerwoną Planetę.
Dzięki Falconowi 9 firma SpaceX stała się jednym z najważniejszych podmiotów branży kosmicznej. SpaceX i Falcon 9 są obecnie zwykle punktem odniesienia dla nowych, ambitnych projektów i działań komercyjnych przemysłu kosmicznego.
Polecamy wątek o firmie SpaceX na Polskim Forum Astronautycznym.
(PFA)
