Początek konsultacji społecznych Krajowego Programu Kosmicznego

Dziewiętnastego grudnia rozpoczęły się konsultacje społeczne Krajowego Programu Kosmicznego.

Sektor kosmiczny należy do obszarów najbardziej zaawansowanych technologicznie, a jego znaczenie dla gospodarki krajowej i europejskiej stale rośnie, co znalazło odzwierciedlenie w założeniach Polskiej Strategii Kosmicznej, której narzędziem wykonawczym jest Krajowy Program Kosmiczny.

– Rozwój krajowego przemysłu kosmicznego odbywa się obecnie przede wszystkim w ramach programów związanych z członkostwem Polski w międzynarodowych organizacjach, takich jak m.in.: ESA, EUMETSAT, EDA – mówi pułkownik Piotr Suszyński, Wiceprezes ds. Obronnych Polskiej Agencji Kosmicznej – Wdrożenie przez PAK Krajowego Programu Kosmicznego – jako podstawowej ścieżki finansowania ze środków publicznych wzrostu krajowego sektora kosmicznego przyspieszy realizację projektów związanych z integracją i rozwojem krajowej infrastruktury satelitarnej zabezpieczającej narodowe potrzeby w zakresie bezpieczeństwa i obronności oraz zapewni system efektywnego wsparcia doradczego, finansowego i edukacyjnego dla podmiotów tego sektora.

Krajowy Program Kosmiczny

PAK opracowała projekt KPK jako instytucja ustawowo odpowiedzialna m.in. za przygotowywanie i wdrażanie programów rozwoju o istotnym znaczeniu dla interesu i gospodarki państwa w dziedzinie badania i użytkowania przestrzeni kosmicznej oraz za zapewnianie spójności polskiej polityki kosmicznej realizowanej w ramach programów krajowych i międzynarodowych.

Polska Agencja Kosmiczna ma być również odpowiedzialna za wdrożenie programu.

Projekt Krajowego Programu Kosmicznego zawiera wyniki diagnozy krajowego sektora kosmicznego przeprowadzonej przez pracowników PAK, wskazanie najistotniejszych potrzeb sektora, główne założenia jego rozwoju wynikające z dokumentów strategicznych, jak również opis schematów wsparcia dla różnych grup beneficjentów, wskaźniki monitorowania i ewaluacji działań oraz

harmonogram realizacji wraz ze wskazaniem poziomu finansowaniem na poszczególne lata.
Wsparcie w ramach KPK skierowane jest do sektora prywatnego i jednostek naukowo-badawczych oraz do administracji rządowej, samorządowej i organizacji pozarządowych.

PAK przewidziała w ramach projektu KPK następujące obszary publicznego wsparcia:

1. Rozwój systemów satelitarnych – projekty priorytetowe

• Astronomiczny Satelita Obserwacyjny w paśmie UV,
• Minisatelita optoelektroniczny/radarowy typu SAR,
• Budowa systemu świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej.

2. Obszary interwencji w Polsce – tryb konkursowy

2.1. Wspieranie rozwoju technologii

• Wspieranie rozwoju technologii w ramach Polskich Narodowych Specjalizacji Kosmicznych,
• Wspieranie rozwoju technologii w ramach Nisz Technologicznych,
• Wspieranie rozwoju technologii w ramach rozwijania perspektywicznych kierunków wsparcia polskiego sektora kosmicznego,
• Wspieranie rozwoju technologii w ramach wzmocnienia współpracy B+R na rzecz technologii kosmicznych,
• Wspieranie rozwoju nauki i technologii w ramach współpracy międzynarodowej,
• Wspieranie rozwoju technologii w ramach transferu technologii kosmicznych,
• Wspieranie rozwoju technologii wynoszenia.

2.2. Rozwój oraz integracja infrastruktury

• Rozwój oraz integracja infrastruktury umożliwiającej testowanie aparatury w symulowanych warunkach planetarnych,
• Rozwój oraz integracja infrastruktury na potrzeby centrum kontroli misji,
• Rozwój oraz integracja infrastruktury na potrzeby wojskowo-cywilnego centrum odbioru danych,
• Rozwój oraz integracja infrastruktury na potrzeby centrum przetwarzania i udostępniania danych,
• Rozwój oraz integracja infrastruktury do montażu, integracji i testowania systemów satelitarnych.

3. Wparcie rozwoju kompetencji

• Edukacja kosmiczna w szkołach podstawowych i średnich,
• System wsparcia dla uzdolnionej młodzieży,
• Wzorcowe efekty i programy kształcenia z zakresu inżynierii kosmicznej i satelitarnej dla krajowych uczelni technicznych,
• System wsparcia dla inżynierów, studentów i doktorantów,
• System szkoleń dla administracji publicznej w zakresie wykorzystywania danych satelitarnych w procesie zarządzania państwem oraz wspieranie prac legislacyjnych.

Cele Krajowego Programu Kosmicznego

Celem opracowania i wdrożenia Krajowego Programu Kosmicznego jest budowa kompetencji umożliwiających zabezpieczenie potrzeb kraju w zakresie technologii satelitarnych oraz rozwój potencjału podmiotów tworzących polski sektor kosmiczny i ich konkurencyjności na rynku międzynarodowym.

Krajowy Program Kosmiczny będzie jednym z narzędzi wykonawczych Polskiej Strategii Kosmicznej ogłoszonej przez Ministerstwo Rozwoju w lutym 2017 r. Szczegółowe cele programu wynikające z tej strategii to m.in.:

• budowa narodowego systemu satelitarnej obserwacji Ziemi,
• budowa systemu świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej,
• rozwój infrastruktury na potrzeby polskiego sektora kosmicznego,
• podniesienie pozycji polskiego sektora kosmicznego z dostawcy elementów do dostawcy podsystemów satelitarnych,
• uzyskanie zdolności do integracji satelitów do klasy mini włącznie,
• zapewnienie stałego, szybkiego i pewnego dostępu do danych satelitarnych,
• rozwój usług komercyjnych opartych o własne dane satelitarne,
• upowszechnianie wykorzystywania danych satelitarnych w administracji publicznej różnego szczebla,
• budowanie wykwalifikowanych kadr na potrzeby sektora kosmicznego.

Rozwój systemów satelitarnych – projekty priorytetowe

Projekt Krajowego Programu Kosmicznego przewiduje realizację prac związanych z budową infrastruktury satelitarnej zabezpieczającej narodowe potrzeby w zakresie bezpieczeństwa i obronności, na którą w pierwszej kolejności mają się złożyć 3 systemy satelitarne:

Astronomiczny Satelita Obserwacyjny w paśmie UV
Celem realizacji projektu ma być wykorzystanie produktów misji satelitarnej do celów naukowych, w tym do obserwacji w paśmie ultrafioletowym gwiazd, obiektów nie gwiazdowych i wczesnych faz wybuchów bliskich supernowych.

Budowa i uruchomienie systemu ułatwi polskim podmiotom nabycie kompetencji kluczowych przy realizacji projektów związanych z obserwacją satelitarną Ziemi w

paśmie widzialnym, w tym kompetencji w zakresie optyki dla pasma UV i mechanizmów do sterowania optyką dla zastosowań kosmicznych. Zdobycie takiego doświadczenia znacząco wzmocni pozycję polskich instytutów naukowych w obszarze astronomii na arenie międzynarodowej.

Minisatelita optoelektroniczny/radarowy typu SAR
Dzięki budowie minisatelity optoelektronicznego/radarowego typu SAR Polska może uzyskać niezależność w obserwacji własnego terytorium dla potrzeb militarnych i gospodarczych. W ramach projektu ma powstać platforma satelitarna służąca m.in. do testowania demonstratorów technologii w warunkach przestrzeni kosmicznej, ze szczególnym uwzględnieniem sensorów rozpoznania satelitarnego. Jej zbudowanie ułatwi krajowym podmiotom podniesienie poziomu dojrzałości technologicznej (TRL) ich rozwiązań poprzez zapewnienie możliwości ich testowania na orbicie oraz prowadzenia eksperymentów w środowisku kosmicznym.

System świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej
Kluczowym celem projektu jest zapewnienie długoterminowej dostępności europejskiej i krajowej infrastruktury kosmicznej oraz usług niezbędnych do zabezpieczenia operacyjności systemu.
W efekcie jego realizacji w Polsce ma funkcjonować sieć sensorów (teleskopów, laserów, radaru) odpowiedzialnych za obserwację i śledzenie obiektów kosmicznych oraz mają być szkolone kadry do realizacji zadań z zakresu SST (ang. Space Surveillance and Tracking – Obserwacja i Śledzenie Obiektów Kosmicznych). Pozwoli to na zbudowanie w kraju zdolności radarowych do obserwacji i śledzenia obiektów kosmicznych.

Projekty priorytetowe powinny być finansowane z części budżetu państwa przekazanej Polskiej Agencji Kosmicznej. Byłyby one realizowane przez krajowe konsorcja naukowe lub naukowo-przemysłowe wyłonione w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, a PAK ma pełnić również funkcję jednostki kontrolującej.

Wspieranie rozwoju technologii kosmicznych

PAK zakłada stabilne i planowe wspieranie w ramach Krajowego Programu Kosmicznego rozwoju w kraju obszarów technologicznych o potencjale uznanym na arenie międzynarodowej oraz podnoszenia poziomu zaawansowania technologicznego polskich podmiotów i pobudzania rynku do rozwoju nisz technologicznych.
Wsparcie to będzie realizowane z wykorzystaniem trybu konkursowego do rozwijania następujących obszarów:

• Polskie Narodowe Specjalizacje Kosmiczne, na które składają się: elektronika, mechanika, automatyka, robotyka i teoria sterowania oraz oprogramowanie naziemne i kosmiczne,
• krajowe Nisze Technologiczne, takie jak: technologie przyrostowe, optyka i optoelektronika,
• perspektywiczne kompetencje polskiego sektora kosmicznego, które mogą dotyczyć m.in.: projektowania i tworzenia formacji satelitarnych oraz systemów łączności satelitarnej, budowy krytycznych podsystemów satelitarnych, rozwijania technologii związanych z nowymi materiałami i ich obróbką na użytek kosmiczny czy wybranych technologii na rzecz górnictwa kosmicznego,
• współpraca B+R na rzecz technologii kosmicznych w ramach projektów dotyczących m.in. analizy środowiska kosmicznego, badań jego wpływu na obiekty w przestrzeni kosmicznej oraz eksploracji kosmosu,
• współpraca międzynarodowa obejmująca projekty komplementarne do współpracy w ramach działalności ESA oraz projekty multi- i bilateralne dotyczące rozwoju kompetencji w polskim sektorze kosmicznym dzięki współpracy z Meksykańskimi Stanami Zjednoczonymi i wybranymi krajami Ameryki Łacińskiej oraz Chińską Republiką Ludową i Ukrainą,
• transfer technologii kosmicznych poprzez promowanie badania i wdrażania rynkowego rozwiązań kosmicznych, które ze względu na specjalistyczne właściwości mogą znaleźć zastosowanie w innych dziedzinach przemysłu, wspieranie wykorzystywania powstałych produktów, materiałów czy rozwiązań w innym obszarze oraz wspieranie wykorzystania rozwiązań kosmicznych przez naziemne sektory przemysłu, w których precyzja, jakość oraz wytrzymałość jest kluczowa, takie jak: branża samochodowa, górnictwo, lotnictwo, przemysł spożywczy czy diagnostyka medyczna,
• technologie wynoszenia, w tym: rozwój aplikacji satelitarnych i obronnych technologii rakietowych oraz systemów wynoszenia.

Zgodnie z zapisami KPK projekty konkursowe będą wyłaniane w drodze konkursu ogłaszanego przez Polską Agencję Kosmiczną, która będzie również nadzorowała ich realizację.

Rozwój oraz integracja infrastruktury

W projekcie Krajowego Programu Kosmicznego zostało przewidziane stworzenie, w oparciu o istniejące zaplecze techniczne i dostępną infrastrukturę, centrów umożliwiających odbiór, transmisję i przetwarzanie danych satelitarnych, kontrolę misji kosmicznych oraz montaż, integrację i testowanie systemów satelitarnych i aparatury w symulowanych warunkach planetarnych. Centra w szczególności mają realizować następujące zadania:

• testowanie aparatury w symulowanych warunkach planetarnych,
• zapewnienie systemu kontroli i sterowania satelity pełniącego misję w kosmosie,
• zapewnienie systemu łączności, w tym systemy kryptografii zapewniającego transmisję danych między segmentem naziemnym a obiektami pełniącymi misje w kosmosie,
• pozyskiwanie, gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie ciągłych, bieżących i archiwalnych danych satelitarnych pochodzących z narodowego systemu satelitarnej obserwacji Ziemi, a także, w miarę potrzeb, danych z innych systemów satelitarnej obserwacji Ziemi pozyskanych w ramach współpracy międzynarodowej,
• zapewnienie infrastruktury do montażu, integracji oraz testowania podsystemów i systemów satelitarnych dla jednostek naukowo-badawczych i przedsiębiorców polskiego sektora kosmicznego.

Wsparcie rozwoju kompetencji

W celu zwiększenia skali wykorzystania danych satelitarnych w pracy jednostek rządowych i samorządowych w projekcie Krajowego Programu Kosmicznego zostały ujęte działania polegające na wspieraniu prac legislacyjnych oraz wdrożeniu systemu szkoleń dla administracji publicznej w zakresie wykorzystywania danych satelitarnych w procesie zarządzania państwem.
Projekt KPK obejmuje również szereg inicjatyw realizowanych w celu budowania kadr na potrzeby rozwijającego się krajowego sektora kosmicznego, m.in.:

• uczniowie szkół podstawowych i średnich – opracowanie ogólnych standardów kształcenia na potrzeby zajęć dodatkowych związanych m.in. z astronomią,
• uzdolniona młodzież – wspieranie kół uczniowskich działających w obszarze technologii kosmicznych i satelitarnych oraz udziału młodzieży w konkursach krajowych i międzynarodowych, w tym poprzez przyznawanie stypendiów,
• studenci uczelni technicznych – opracowanie wzorcowych efektów i programów kształcenia z zakresu inżynierii kosmicznej i satelitarnej oraz wdrożenie ich w 10 krajowych uczelniach technicznych,
• inżynierowie, studenci i doktoranci – dofinansowanie programu staży w Europejskiej Agencji Kosmicznej oraz szkoleń dla ekspertów.

Finansowanie Krajowego Programu Kosmicznego

Krajowy Program Kosmiczny będzie programem sektorowym finansowanym z wydzielonej części budżetu państwa, przyznanej bezpośrednio Polskiej Agencji Kosmicznej jako jednostce odpowiedzialnej za wdrożenie programu. Szacowany przez PAK budżet działań realizowanych w trakcie pierwszych 8 lat funkcjonowania KPK wynosi 1,429 mld zł.

Zgodnie z deklaracjami Ministerstwa Rozwoju, w budżecie państwa na rok 2018 zaplanowano środki na realizację KPK w wysokości 25 mln zł.

Uwarunkowania wdrożenia Krajowego Programu Kosmicznego

Kluczowym warunkiem wdrożenia Krajowego Programu Kosmicznego jest zaplanowanie i wyodrębnienie w budżecie państwa środków finansowych przeznaczonych na jego realizację w kolejnych latach. W kontekście roli PAK jako instytucji koordynującej wdrożenie programu niezbędna jest zmiana statutu agencji dostosowująca jej strukturę organizacyjną do zadań związanych z wdrażaniem KPK oraz stosowne zwiększenie jej budżetu.

Aby PAK mogła pełnić nadzór nad realizacją konkursów, w tym finansować projekty konkursowe, agencja powinna też uzyskać uprawnienia do udzielania pomocy publicznej.

Harmonogram wdrożenia Krajowego Programu Kosmicznego

19 grudnia 2017 r. Polska Agencja Kosmiczna rozpoczyna konsultacje społeczne projektu KPK z udziałem podmiotów krajowego sektora kosmicznego – ekspertów, instytucji naukowych, organizacji sektorowych i przedstawicieli biznesu. Projekt programu przedłożony do konsultacji uwzględnia wstępne zapotrzebowanie zgłoszone na etapie jego tworzenia przez większość ministerstw, jednak w ramach konsultacji społecznych dokument zostanie przekazany do zaopiniowania wszystkim resortom.

PAK planuje przekazanie Krajowego Programu Kosmicznego do akceptacji Prezesa Rady Ministrów w
I kwartale 2018 r.

Równolegle, do końca marca 2018 r. agencja będzie prowadziła prace nad dokumentami dotyczącymi projektów zmian ustawowych związanych z wdrożeniem programu oraz nad opracowaniem regulaminów konkursów i systemu wdrażania KPK.

Polska Agencja Kosmiczna zakłada, że pierwsze konkursy w ramach KPK będą mogły zostać ogłoszone w połowie roku 2018, pod warunkiem wcześniejszego wydzielenia budżetu na jego wdrożenie oraz wprowadzenia niezbędnych zmian formalno-prawnych umożliwiających PAK realizację programu.

Redakcja serwisu Kosmonauta.net serdecznie dziękuje Pani Urszuli Szwed-Strych z Polskiej Agencji Kosmicznej za nadesłane materiały.

(POLSA)