20 lat od przelotu C/1995 O1 Hale-Bopp

Mija właśnie 20 lat od okresu najlepszej widoczności komety C/1995 O1 Hale-Bopp.

Orbita C/1995 O1 Hale-Bopp

Już wstępne wyliczenia wskazywały, że kometa została odkryta stosunkowo daleko od wewnętrznego Układu Słonecznego. W lipcu 1995 roku kometa C/1995 O1 Hale-Bopp znajdowała się w odległości 7,2 jednostki astronomicznej od Słońca, czyli pomiędzy orbitami Jowisza i Saturna. Sugerowało to, że Hale-Bopp jest dużą kometą i w momencie przejścia przez peryhelium jasność może być wysoka. Co ciekawe, dość szybko po odkryciu tej komety udało się znaleźć jeszcze wcześniejsze zdjęcia C/1995 O1 – z 1993 roku, kiedy obiekt znajdował się w odległości 13 jednostek astronomicznych od Słońca. Zwykle komety tak daleko od Słońca są zwyczajnie niewidoczne.

Zdjęcie komety z sierpnia 1996 z telekopu La Silla w Chile / Credits – ESO

Peryhelium orbity C/1995 O1 Hale-Bopp zostało wyliczone na 1 kwietnia 1997 roku w odległości 0,91 jednostki astronomicznej od Słońca. Maksymalne zbliżenie do Ziemi miało nastąpić 22 marca 1997 roku w odległości 1,3 jednostki astronomicznej. Pierwsze prognozy jasności podczas okresu peryhelium były bardzo różne, jednak większość astronomów uważała, że czeka nas niesamowity widok bardzo jasnej komety.

Sama orbita komety sama w sobie była interesująca. Poprzednie peryhelium C/1995 O1 Hale-Bopp nastąpiło około 2215 roku p.n.e., w czasach starożytnego Egiptu. Co ciekawe, na grobowcu faraona, który wówczas rządził Egiptem znajduje się zapis o „gwieździe z długimi włosami”, co może oznaczać właśnie tę kometę. W tym samym roku mogło dojść do dużego zbliżenia tej komety do Jowisza, co diametralnie zmieniło orbitę C/1995 O1 Hale-Bopp. To zbliżenie sugeruje, że w 2215 roku p.n.e. mogło dojść do pierwszego przelotu tej komety przez wewnętrzny Układ Słoneczny, a przelot z 1997 roku było dopiero drugą wizytą C/1995 O1 Hale-Bopp w pobliżu Ziemi.

Hale-Bopp – jasny gość na niebie

Już w maju 1996 roku, czyli na 11 miesięcy przed peryhelium, C/1995 O1 Hale-Bopp stała się widoczna gołym okiem (na ciemnym niebie). Przez kolejne miesiące jasność komety wyraźnie rosła. W momencie zbliżenia do Ziemi i peryhelium Hale-Bopp osiągnął maksymalną jasność około -1 magnitudo, stając się łatwo widocznym obiektem nawet spod miejskiego nieba. Miliony obserwatorów z całego świata obserwowało C/1995 O1 Hale-Bopp na wieczornym niebie – przede wszystkim z półkuli północnej, gdyż z tej części Ziemi najlepiej było obserwować tę kometę. Na zdjęciach wykonanych podczas tego zbliżenia można było wyraźnie zaobserwować ogony komety – nie tylko „typowe” gazowe i pyłowe (widoczne na amatorskich zdjęciach), ale także trzeci, składający się z neutralnego sodu.

C/1995 O1 Hale-Bopp ze zbiorów polskiego astronoma-amatora Janusza Wilanda / Credits – AstroJaWil54

Obserwacje okolic jądra komety Hale-Bopp przez HST / Credits – H. Weaver, NASA

Oprócz astronomów amatorów, C/1995 O1 Hale-Bopp była obserwowana także przez obserwatoria astronomiczne, w tym kosmiczny teleskop Hubble (HST). Obserwacje z HST wykonywano od 1995 roku, co pozwoliło m.in. na wyznaczenie okresu obrotu komety (około 11 godzin i 45 minut), szacunek wielkości (30-40 km, choć możliwe, że i więcej) oraz zmianę aktywności komety (m.in. różna ilość strumieni materii). Na tej komecie wykryto także związki organiczne oraz argon, którego nigdy wcześniej nie wykryto u komet.

Powrót w chłodną otchłań

Po peryhelium C/1995 O1 Hale-Bopp zaczęła tracić jasność, jednak aż do grudnia 1997 pojawiały się raporty o obserwacji tej komety bez użycia żadnego przyrządu optycznego. W 2007 roku kometa znajdowała się w odległości około 26 jednostek astronomicznych od Słońca, a obserwacje wykonane dużymi teleskopami wciąż wykrywały oznaki aktywności tej komety.  W 2011 roku pojawiła się publikacja, w której wnioskowano, że kometa przeszła w „stan uśpienia” dopiero w odległości około 31 jednostek astronomicznych.

Następnym razem kometa C/1995 O1 Hale-Bopp odwiedzi wewnętrzny Układ Słoneczny dopiero około 4385 roku. Może do tego czasu tę kometę odwiedzi sonda z Ziemi i na niej wyląduje?

(PFA, HST, Arxiv, APOD, JW)