Prof. Grzegorz Pietrzyński z Obserwatorium Astronomicznego UW otrzymał “Advanced Grant” w wysokości prawie 2,4 mln euro. To 12 grant Europejskiej Rady ds. Badań dla UW.
Prof. Pietrzyński związany jest z Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Badania finansowane przez ERC będzie jednak prowadził w ramach działalności Polskiej Akademii Nauk, gdzie prace rozpoczęły się w kwietniu. O uzyskaniu grantu i o szczegółach tego projektu poinformował Uniwersytet Warszawski.
Dzięki grantowi prof. Pietrzyński będzie mógł przeprowadzić badania pod nazwą „A sub-percent distance scale from binaries and Cepheids”. To przedsięwzięcie ma na celu wyznaczenie słynnego parametru Hubble’a z bezprecedensową dokładnością o wartości 1 procenta. Parametr Hubble’a określa tempo ekspansji Wszechświata. Znajomość precyzyjnej wartości prędkości, z jaką rozszerza się nasz Wszechświat, jest kluczowa w lepszym poznaniu jego natury.
Dzięki odkryciu przyśpieszonej ekspansji Wszechświata (Nagroda Nobla z fizyki w 2011 r.) potwierdzono istnienie ciemnej energii, która stanowi około 70 proc. energii Wszechświata. Z kolei precyzyjna wartość parametru Hubble’a jest konieczna, aby móc zbadać istotę ewolucji świata, w którym żyjemy.
Aby wyznaczyć parametr Hubble’a, należy wykonać pomiary odległości do bardzo odległych obiektów. Aby tego dokonać, astronomowie używają różnych metod. Najdokładniejsze z nich pozwalają mierzyć odległości do pobliskich obiektów. W oparciu o takie pomiary kalibruje się następnie wtórne wskaźniki odległości, które z kolei pozwalają skalibrować dalekosiężne metody do pomiaru odległości do najdalszych zakątków Wszechświata.
W efekcie powstaje tzw. kosmiczna drabina odległości. Okazuje się, że najtrudniejszym krokiem w tych żmudnych i niezmiernie trudnych badaniach jest precyzyjna kalibracja pierwszego szczebla tej drabiny – odległości do pobliskich galaktyk.
Prof. Grzegorz Pietrzyński wraz ze swoim zespołem będzie próbował doprecyzować wartość parametru Hubble’a, wykonując niezmiernie dokładne pomiary do pobliskich galaktyk za pomocą dwóch metod: Cefeid i gwiazd zaćmieniowych. Dotychczasowe badania prof. Pietrzyńskiego pozwoliły już na określenie odległości do Wielkiego Obłoku Magellana z dokładnością do 2,2 proc.
Powyższe zaś stanowi obecnie najsolidniejsze fundamenty do wyznaczenia parametru Hubble’a z dokładnością do około 3 proc. W projekcie ERC planuje się wyznaczenie odległości do kilku pobliskich galaktyk z dokładnością rzędu 1 proc., co pozwoli na pomiar parametru Hubble’a z bezprecedensową dokładnością 1 proc.
Instytucjami partnerskimi w realizacji grantu są Centre National de la Recherche Scientifique we Francji oraz Universidad de Concepcion w Chile. ERC przyznaje środki na trzy główne rodzaje projektów trwających do 5 lat.
Granty o nazwie “Starting Grant” (maksymalnie 1,5 mln euro) przeznaczane są dla osób od 2 do 7 lat po doktoracie, “Consolidator Grant” (maksymalnie 2 mln euro) – kierowane są do naukowców od 7 do 12 lat po doktoracie. O “Advanced Grants” (maksymalnie 2,5 mln euro) mogą zaś walczyć niezależni naukowcy o ugruntowanym dorobku naukowym, prowadzący własne badania. Dodatkowo naukowcy, którzy zdobyli już któryś z grantów ERC mogą ubiegać się o grant “Proof of Concept” (maks. 150 tys. euro) na rozwinięcie swojego pomysłu na potrzeby rynku.
W ciągu siedmiu lat działania unijnego 7. Programu Ramowego (2007-2013) naukowcy pracujący w Polsce dostali jedynie 14 spośród 4,5 tys. dużych grantów ERC i jeden grant Proof of Concept. W nowym programie ramowym, Horyzont 2020, Polacy wywalczyli na razie 5 dużych grantów (łącznie z prof. Pietrzyńskim) i jeden grant Proof of Concept. Najwięcej grantów ERC zdobywają w Polsce naukowcy związani z UW. Uczelnia podsumowuje, że jest z nią związanych aż 12 laureatów ERC.
