Zaćmienie Słońca 20 marca 2015 roku

1

W piątek 20 marca 2015 roku Europejczycy mieli okazję zobaczyć częściowe i gdzieniegdzie pełnego zaćmienia Słońca. Zjawisko to było również rejestrowane z orbity wokółziemskiej.

W czasie zaćmienia Słońca Księżyc przechodzi na tle naszej Dziennej Gwiazdy (z perspektywy obserwatora na Ziemi). Z uwagi na ich podobną wielkość kątową na niebie, nasz naturalny satelita przesłania znaczącą część tarczy Słońca. Jest to duży zbieg okoliczności z uwagi na fakt, że Księżyc jest 400 razy mniejszy od naszej gwiazdy, ale w tym samym czasie krąży on 400 razy bliżej Ziemi niż Słońce.

Sekwencja 300 klatek obrazujących częściowe zaćmienie Słońca w wykonaniu Tomasza Adama z Krakowa (użytkownika TomIR z <a href="http://www.forum.kosmonauta.net/index.php?topic=2003.0">Polskiego Forum Astronautycznego</a>). Źródło: TomIR, PSA.

Sekwencja 300 klatek obrazujących częściowe zaćmienie Słońca w wykonaniu Tomasza Adama z Krakowa (użytkownika TomIR z Polskiego Forum Astronautycznego). Źródło: TomIR, PSA.

Jest to możliwe jest dzięki zależnościom związanym z orbitami. Ziemia krąży w płaszczyźnie, której krawędź rzucona na sferę nieboskłonu nazywana jest ekliptyką. Księżyc porusza się wokół Ziemi po orbicie nachylonej o 5 stopni względem ekliptyki. Z tego względu podczas jednej orbity Księżyc przechodzi dwa razy przez płaszczyznę ekliptyki – są to dwie okazje do wystąpienia zaćmienia (odpowiednio Słońca i Księżyca).

Jak jednak nie trudno zauważyć, zaćmienia nie zdarzają się 2 razy w ciągu 27 dni (czas jednego okrążenia Księżyca wokół Ziemi). Dzieje się tak z uwagi na konieczność znalezienia się w jednej linii wszystkich trzech ciał niebieskich: Słońca, Księżyca i Ziemi. Taka sytuacja „podwójnego zaćmienia” zachodzi mniej więcej co 18 miesięcy. Po wczorajszym zaćmieniu Słońca za około 2 tygodnie (noc z 4 na 5 kwietnia) nastąpi zaćmienie Księżyca. Widoczne ono będzie na południowej półkuli (Australia, Nowa Zelandia).

20 marca 2015 roku cała kontynentalna Europa miała okazję zobaczyć zaćmienie Słońca, jednak nie wszędzie wyglądało ono tak samo. Zjawisko w całkowitym wymiarze (100%) mogli obserwować ludzie, którzy zapuścili się na odległy norweski Svalbard lub Wyspy Owcze (terytorium zależne Danii). Obszar możliwości obserwacji całkowitego zaćmienia miał formę wąskiego pasa, który przebiegał po północnym Atlantyku. Pełne zaćmienie mogli obejrzeć m.in. członkowie zespołu pracującego w Polskiej Stacji Polarnej Hornsund na Spitsbergenie. Zaćmienie na biegunie północnym w pierwszym dniu po nocy polarnej zdarza się raz na kilkaset tysięcy lat.

Zaćmienie w Europie widoczne było doskonale na zdjęciach satelitarnych z satelitów pogodowych. Źródło: Sat24.com/Eumetsat/Met Office

Zaćmienie w Europie widoczne było doskonale na zdjęciach satelitarnych z satelitów pogodowych. Animacja. Źródło: Sat24.com/Eumetsat/Met Office

Poza odległą północą, reszta Europy „cieszyła się” mniejszą intensywnością zjawiska. W północnej Szkocji Księżyc zasłonił 97% tarczy Słońca, w Londynie 84%, w Hadze 81%, w Paryżu 75%, w Madrycie 65% i w Rzymie 56%. Zjawisko rozpoczęło się około godziny 9:30, a zakończyło niecałe 3 godziny później (czasu środkowoeuropejskiego). W Polsce największe zakrycie widoczne było z północno-zachodnich rejonów kraju (np. Gdańsk – 74%).

Tymczasem z orbity wokołoziemskiej zjawisko obserwowała sonda Proba-2 Europejskiej Agencji Kosmicznej (zdjęcie główne, animacja na stronie ESA). Również z przestrzeni kosmicznej (sonda Proba-V) zostały podjęte owocne próby obserwacji poruszającego się po powierzchni Ziemi z prędkością około 2 tys. km/h cienia Księżyca (zdjęcie z Proba-V).

Misja Proba-3 zostanie rozpoczęta w 2018 roku. Źródło: ESA-P. Carril, 2013

Misja Proba-3 zostanie rozpoczęta w 2018 roku. Źródło: ESA-P. Carril, 2013

Proba-2 wystrzelona została w 2009 roku. Jej celem jest monitorowanie Słońca i kosmicznej pogody. Z kolei Proba-V umieszczona została na orbicie w 2013 roku, a jej celem jest obserwacja Ziemi. Satelity ESA z serii Proba służą demonstrowaniu technologii.

Dedykowanym badaniom Słońca, a także lotom w formacji, będzie poświęcona misja Proba-3, składająca się z dwóch satelitów. Obiekty poruszać się będą w odległości około 150 metrów od siebie i będą tak ustawione, że jeden będzie zasłaniał drugiemu Słońce. W ten sposób oprócz pozyskiwania istotnych danych naukowych zademonstrowany zostanie bardzo precyzyjny lot w formacji.

Obserwacje zaćmienia Słońca 20 marca 2015 roku z Gdańskich Szkół Autonomicznych w Gdańsku. Źródło: Maciej Mickiewicz, Kosmonauta.net

Obserwacje zaćmienia Słońca 20 marca 2015 roku z Gdańskich Szkół Autonomicznych w Gdańsku. Źródło: Maciej Mickiewicz, Kosmonauta.net

Z uwagi na duży stopień zakrycia Słońca, dużo uwagi poświęcono temu zagadnieniu w mediach. A z uwagi na dobrą pogodę niemal w całym kraju, obserwacje zjawiska cieszyły się dużym zainteresowaniem w Polsce. W wielu miejscach, takich jak Centrum Nauki Kopernika, zgromadziło się nawet kilkaset osób na wspólnych obserwacjach. Zespół z naszego portalu prowadził obserwacje z Gdańskich Szkół Autonomicznych, gdzie zaćmienie było atrakcją dla kilkudziesięciu osób, głównie uczniów.

Jeden komentarz