Znajdująca się w środku krateru Gale góra o nazwie Mt Sharp jest pozostałością po dawnym rozległym marsjańskim jeziorze.
Łazik Mars Science Laboratory (MSL) „Curiosity” wylądował na powierzchni Marsa 6 sierpnia 2012 roku. Łazik wylądował we wnętrzu krateru Gale o średnicy około 150 km, w którym w środkowej części znajduje się wzniesienie nazwane Aeolis Mons (nieoficjalnie – „Mt Sharp”). To wzniesienie ma wysokość około 4,5-5,5 km względem dna krateru Gale. Warto tu dodać, że głębokość krateru Gale wynosi około 4,5 – 5 km względem otaczającego terenu.
Mt Sharp jest celem głównym misji MSL, jednak nie było możliwe bezpieczne lądowanie łazika w jego pobliżu. Zamiast tego na lądowanie wybrano płaską przestrzeń na północny zachód od tego wzgórza, gdzie łazik wylądował 6 sierpnia 2012 roku. Odległość od miejsca lądowania (nazwanego „Bradbury Landing”) do podnóża Mt Sharp wynosi w linii prostej około 7 km.
Do podnóża Mt Sharp Curiosity dotarł ponad 25 miesięcy po lądowaniu, we wrześniu tego roku. Podnóże Mt Sharp jest definiowane jako obszar, w którym następuje wyraźna zmiana rzeźby terenu: obserwowanych jest znacznie mniej kraterów, teren zaczyna się wyraźnie wznosić oraz występują inne typy skał/minerałów.
Przykładowa formacja skalna z wieloma warstwami, badana przez MSL / Credits – NASA/JPL-Caltech/Imperial College
Już podczas wstępnych badań podnóża Mt Sharp wykrył nowy, nie spotkany wcześniej, rodzaj formacji skalnych, złożonych z wielu cienkich warstw. Ten obszar badań, nazwany „formacją Murray” wygląda niczym ujście rzeki (delta) wpływające do jeziora. W takich miejscach duża część materiału osiada, tworząc nową warstwę, która z czasem może się zamienić w skałę osadową. Cały proces powtarzał się wiele razy i wymagał dużych ilości wody. Wcześniej naukowcy podejrzewali, że jezioro istniało wewnątrz krateru Gale, jednak uważali, że jego zasięg był mniejszy.
Te formacje skalne sugerują, że wnętrze krateru Gale przez pewien czas w przeszłości Marsa było jeziorem, o głębokości kilku lub kilkudziesięciu metrów. Co ciekawe, z początku obecności jeziora wzgórze Mt Sharp nie istniało, lecz powstało z czasem, w miarę osiadania się skał osadowych. Jest możliwe, że wcześniej istniało małe wzgórze w środkowej części krateru Gale, podobnie do wzniesień centralnych u wielu większych kraterów obserwowanych w Układzie Słonecznym, jednak na nim nałożyły się skały osadowe.
Dokonane w tym roku obserwacje formacji skalnych rzucają nowe światło na dawny klimat Czerwonej Planety. Naukowcy sądzą, że pojawianie się jeziora, jego zasilania i zanikania był przedzielany okresami, w których wnętrze krateru Gale przypominało pustynię. Te okresy stopniowo budowały Mt Sharp. Jest możliwe, że woda na Marsie pojawiała się na bardzo krótki czas, np. po większym wybuchu wulkanu czy uderzeniu dużej planetoidy, który na kilkaset lat podniósł temperaturę oraz ciśnienie atmosfery tej planety.
Naukowcy postarają się odpowiedzieć na pytanie, czy zaobserwowane formacje skalne u podnóża Mt Sharp wymagały dłuższych okresów ciepłego i wilgotnego Marsa czy też mogły powstać w relatywnie krótkim czasie. Ma to duże znaczenie dla kwestii poszukiwania życia na Czerwonej Planecie.
Co ciekawe, naukowcy wciąż nie są pewni, czy kiedyś na Marsie istniał duży ocean, prawdopodobnie na półkuli północnej tej planety. Jest możliwe, że duża część dowodów doświadczyła już erozji. Jednak jeśli okaże się, że jezioro we wnętrzu krateru Gale istniało przez długi czas, oznacza to, że musiało być stale zasilane z opadów. Byłaby to silna wskazówka ku istnieniu oceanu, podnoszącego wilgotność atmosfery całej planety.
Dotychczasowa trasa jazdy MSL (od sierpnia 2012 do listopada 2014) / Credits – NASA/JPL-Caltech/Univ. of Arizona
Aktualnie łazik wjeżdża już w dolne strefy Mt Sharp i zbliża się do kaniony przecinającego to wzgórze. Jazda łazika jest już wolniejsza niż jeszcze kilka miesięcy temu, gdyż teraz łazik dokonuje coraz częstszych badań naukowych, łącznie z wierceniami skał. Niemniej jednak na początku listopada licznik MSL przekroczył już 10 km jazdy po powierzchni Czerwonej Planety.
W badaniach „formacji Murray” uczestniczyli naukowcy z NASA, California Insitute of Technology, Jet Propulsion Laboratory oraz Imperial College London.
Misja łazika Mars Science Laboratory jest komentowana w wątku na Polskim Forum Astronautycznym.
(NASA, UMSF, PFA)
