Odległy błysk gamma uwidacznia bogate w pierwiastki chemiczne galaktyki

0

Błysk gamma powstały podczas śmierci starej gwiazdy po raz pierwszy rozświetlił 23 Marca 2009 roku parę młodych galaktyk – dostrzegliśmy je tak, jak wyglądały, gdy Wszechświat miał zaledwie 1,8 miliarda lat.

Badaczy zaskoczyła duża ilość cięższych pierwiastków chemicznych znajdujących się w galaktykach. Błysk gamma (GRB, od Gamma Ray Burst) zauważył satelita Amerykańskiej Agencji Kosmicznej NASA SWIFT, który nieprzerwanie monitoruje niebo w poszukiwaniu takich właśnie zdarzeń. SWIFT, gdy wykryje jakieś zdarzenie, informuje inne teleskopy i obserwatoria, aby te dokonały bliższych analiz. W tym wypadku działania podjął między innymi naziemny system GROND (Gamma-Ray burst Optical and Near-infrared Detector) działający na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO w Chile; oraz należący do ESO Very Large Telescope (VLT). Obserwacje tego ostatniego ukazał właśnie, że błysk rozświetlił dwie galaktyki – jedną zawierającą gwiazdę, która wygenerowała błysk, oraz drugą – sąsiednią. Obie galaktyki charakteryzuje światło przesunięte ku czerwieni o czynnik redshift 3,57 – oznacza to, że są od nas odległe o 12 miliardów lat.

Dzięki analizie sposobu, w jaki światło błysku zostało przez obie galaktyki zaabsorbowane, udało się oszacować skład chemiczny zimnego gazu znajdującego się w galaktykach. Okazało się, że obie zawierają więcej pierwiastków cięższych od wodoru i helu, niż oczekiwano. Jest to zaskakujące, ponieważ we wczesnym Wszechświecie – według obecnych modeli – dominował wodór oraz hel, przy znacznie mniejszej niż obecnie ilości cięższych pierwiastków. Te bowiem powstawały we wybuchach supernowych, toteż we większych ilościach obecne są zwykle w gwiazdach kolejnych generacji.

Przypuszczalnie w tej parze galaktyk gwiazdy powstają oraz są niszczone szybciej, niż zwykle ma to miejsce. Być może galaktyki łączą się ze sobą, co mogłoby przyspieszyć ów proces, bo pływy grawitacyjne drugiej galaktyki przypuszczalnie ściągałyby pył i gaz gwiezdny na gwiazdy, przyspieszając tym samym ich wzrost i ewolucję. Z drugiej strony być może łączenie się galaktyk w odległych częściach Wszechświata zwiększa prawdopodobieństwo błysków GRB.

Szef zespołu badawczego odpowiedzialnego za odkrycie, Sandra Savaglio z niemieckiego Max-Planck Institute for Extraterrestrial Physics, ma nadzieję, że przyszłe generacje teleskopów, takie jak European Extremely Large Telescope (E-ELT) pozwolą posunąć znacznie do przodu tego typu badania.

Comments are closed.