Amerykańska agencja kosmiczna NASA kilku dni temu podpisała z firmą Excalibur Almaz USA, Inc. porozumienie dotyczące budowy statków załogowych opartych na dawnych radzieckich projektach.
NASA realizuje od 2010 roku program CCP – Commercial Crew Program (Program Komercyjnych Lotów Załogowych), w ramach którego realizowana jest obecnie druga runda programu CCDev – Commercial Crew Development (Rozwój Komercyjnych Lotów Załogowych). Celem CCP jest doprowadzenie do powstania rynku prywatnych statków załogowych, będących w stanie zapewnić przede wszystkim regularne wymiany załóg Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Odległy horyzont czasowy sfinalizowania tych prac wymaga wsparcia ze strony rządu, co odbywa się poprzez program CCP. NASA zarządzająca tym programem stawia na konkurencję pomiędzy uczestnikami programu, mającą zapewnić rozwiązania optymalne technicznie i ekonomicznie. Na obecnym, drugim etapie prac, NASA finansuje cztery prywatne przedsiębiorstwa (w kolejności według otrzymanego dotąd dofinansowania):
- The Boeing Co. pracujący nad kapsułą CST-100,
- Sierra Nevada Corp. konstruujący wahadłowiec Dream Chaser,
- Space Exploration Technologies Corp. (SpaceX) przystosowujący kapsułę Dragon do lotów załogowych,
- Blue Origin pracujący nad pojazdem Space Vehicle.
Przedsiębiorstwa te, realizując kolejne zadania ustalone w umowach z NASA, rywalizują między sobą o przejście do dalszych rund programu, a w efekcie o uzyskanie kontraktu na loty załogowe do ISS.
Na początku 2011 roku NASA zawarła dwa dalsze porozumienia, tym razem bezkwotowe. Zostały one zawarte z przedsiębiorstwami pracującymi nie nad pojazdami orbitalnymi, ale rakietami nośnymi. Poza SpaceX, który zamierza korzystać z własnej rakiety Falcon 9, pozostali uczestnicy programu będą bazować na rakietach nośnych dostępnych na rynku, przede wszystkim Atlas V spółki United Launch Alliance (ULA). NASA podpisała porozumienia z ULA, a także z Alliant Techsystems Inc. (ATK), projektującym rakietę Liberty korzystającą m.in. z rozwiązań powstałych przy realizacji programu amerykańskich promów kosmicznych oraz europejskiej rakiety Ariane 5. Porozumienia te (zwane Space Act Agreement, SAA) zakładają głównie pomoc NASA przy certyfikacji ich rakiet do lotów załogowych.
17 października 2011 roku NASA podpisała kolejne bezkwotowe porozumienie z przedsiębiorstwem Excalibur Almaz USA, Inc. (EAI), należącym do Excalibur Almaz Limited z siedzibą na Isle of Man. Decyzja ta zaskoczyła komentatorów, gdyż profil działalności tej firmy jest odmienny, inne jest też jej podejście do konstrukcji statków załogowych.
EAI planuje wykorzystać dawne, jeszcze radzieckie konstrukcje statków załogowych TKS (Транспортный корабль снабжения), które nie zdążyły znaleźć się na orbicie z załogą. Są to 3-osobowe statki, które miały być wykorzystywane w latach 70. do transportu załóg na wojskowe stacje orbitalne Ałmaz. Stacje Ałmaz na orbicie znalazły się ukryte pod nazwami Salut 2, 3 i 5, jednak w latach 70. program Ałmaz został zawieszony, podobnie jak budowa statków TKS. Te właśnie konstrukcje chce wskrzesić EAI. Przedsiębiorstwo dysponuje obecnie czterema kapsułami TKS wykonanymi na bazie dawnych projektów, zakupiło też w Rosji dwie niedokończone stacje Ałmaz. Konstrukcje nie są nowe, choć zmodyfikowane w stosunku do pierwotnych projektów. Statki są budowane przez rosyjskie firmy, przede wszystkim NPO Maszinostrojenie, producenta rakiet Proton oraz w czasach Związku Radzieckiego statków TKS i stacji Ałmaz. Celem EAI jest wykorzystanie swych statków załogowych do celów turystyki kosmicznej oraz dowozu załóg do stacji orbitalnych ISS i przyszłych stacji komercyjnych.
Podpisanie porozumienia z NASA zaskoczyło, ponieważ konstrukcje proponowane przez to EAI trudno nazwać innowacyjnymi. 3-osobowe statki TKS (teraz zwane Ałmaz) nie będą przystawały do obecnego standardu, jakim wydają się być statki 6- lub 7-osobowe. Będą one produkowane przy dużym udziale Rosji, co może wpłynąć na nadmierne uzależnienie firmy od rosyjskiego partnera, co z kolei może odbić się niekorzystnie na działaniu firmy. Z drugie strony NASA nie będzie ponosić żadnych kosztów, a wsparcie z jej strony ma polegać głównie na pomocy przy zapewnieniu kompatybilności ze standardami NASA oraz dostępie do 50-letnich doświadczeń NASA.
Można przypuszczać, że jednym z celów udzielenia tego moralnego wsparcia jest uznanie dla dotychczasowych osiągnięć EAI, ale przede wszystkim chęć zapewnienia sobie w przyszłości większego zdywersyfikowania dostawców usług astronautycznych, co wpłynie pozytywnie zarówno na koszty, jak i bezpieczeństwo załogowego transportu kosmicznego. Jednak nie należy oczekiwać pierwszych lotów statków Ałmaz wcześniej niż za 3-4 lata.
Źródła:
Oficjalna strona Excalibur Almaz Limited.
Komunikat NASA o podpisaniu porozumienia z EAI.
