Ten artykuł będzie stale uzupełniany w miarę postępu prac. Zapraszamy do relacji z piątego dnia (Flight Day 5 – FD5) misji STS-135. Początek FD5 zaplanowany jest na godzinę 08:59 CEST (12.07.2011). W trakcie FD5 nastąpi spacer kosmiczny EVA-1, którego początek planowany jest na godzinę 14:44 CEST. Misję można oglądać na NASA TV. Dodatkowe informacje na temat sposobów jej odbierania znajdują się na końcu tego artykułu.
Godzina 23:31 CEST (12.07.2011)
Większość prac na dziś została już zakończona. Astronauci udadzą się na spoczynek o godzinie 00:29 CEST. Początek Flight Day 6 nastąpi osiem godzin później. Na tym kończymy tę relację – zapraszamy ponownie za kilka godzin.
Godzina 22:43 CEST (12.07.2011)
Podczas gdy w śluzie Quest trwają prace związane z konserwacją skafandrów kosmicznych, w innych miejscach Stacji trwa transfer ładunku. Od kilku minut Sandra Magnus rozmawia z kontrolą misji o poszczególnych ładunkach do transferu.
Godzina 22:09 CEST (12.07.2011)
Właz śluzy Quest od strony ISS został otwarty. Astronauci za chwilę zaczną zdejmować elementy skafandrów EMU.
Godzina 22:04 CEST (12.07.2011)
Łącznie wszystkie amerykańskie spacery kosmiczne, jakie wykonano przy ISS, trwały ponad 42 dni.
Godzina 21:58 CEST (12.07.2011)
Spacer EVA-1 zakończony. Planowany na sześć godzin i trzydzieści minut trwał w rzeczywistości sześć godzin i trzydzieści jeden minut.
Godzina 21:51 CEST (12.07.2011)
Zamknięto właz zewnętrzny śluzy Quest. Rozpoczyna się podnoszenie ciśnienia wewnątrz śluzy.
Godzina 21:47 CEST (12.07.2011)
Następuje seria podziękowań za wspólną pracę pomiędzy astronautami a kontrolą misji. Astronauta Fossum wspomina czasy misji Gemini, Apollo, pierwszych misji wahadłowców i wreszcie czasów budowy ISS. Wszystkie te wydarzenia doprowadziły do ukończenia dużego kompleksu orbitalnego – Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.
Godzina 21:41 CEST (12.07.2011)
Astronauci są już wewnątrz śluzy Quest. Zamknięto już osłonę termiczną.
Godzina 21:33 CEST (12.07.2011)
Wszystkie zadania dzisiejszego spaceru zostały zakończone. Obecnie trwa inwentaryzacja narzędzi oraz innych rzeczy używanych w trakcie EVA-1.
Godzina 21:20 CEST (12.07.2011)
Na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej są trzy moduły łącznikowe PMA (Pressurized Mating Adapters). Jednostka oznaczona numerem 1 jest najstarsza i stanowi połączenie pomiędzy modułem Unity a rosyjskim modułem Zarja. PMA-2 do czasu obecnej misji STS-135 służy jako port cumowniczy dla wahadłowców. Natomiast PMA-3 został umieszczony na jednym z portów Tranquility i służy jako swego rodzaju mały magazyn. Aby zmniejszyć negatywną działalność oświetlenia postanowiono zabezpieczyć moduł zasłoną ochronną. Według obecnych planów do modułów PMA-2 i PMA-3 mogą zostać w przyszłości doczepione adaptery NDS (NASA Docking System), które pozwolą na cumowanie do nich prywatnych statków transportowych.
Godzina 21:02 CEST (12.07.2011)
Kontrola Misji poinformowała, iż temperatura PMA-3 spada, co oznacza, iż osłona zaczyna działać
Godzina 20:55 CEST (12.07.2011)
Astronauci razem pracują nad założeniem okrycia ochronnego na PMA-3, który jest przyłączony do tylnego węzła modułu Tranquility (na przeciwko modułu Unity).
Godzina 20:30 CEST (12.07.2011)
Spacer trwa już przeszło 5 godzin.
Godzina 20:23 CEST (12.07.2011)
Fossum ukończył swoje zadanie i wraca do śluzy po narzędzia. Garan niebawem uczyni to samo. Ostatnim zadaniem podczas dzisiejszego spaceru będzie instalacja okrycia na nieużywanym minimodule/łączniku PMA-3.
Godzina 20:09 CEST (12.07.2011)
Mike Fossum przekroczył granicę pomiędzy amerykańską a rosyjską częścią Stacji ISS i przebywa w chwili obecnej na module Zarja, gdzie na złączu PDGF (Power & Data Grapple Fixture) musi dokonać niewielkiego zabiegu poprawienia położenia małego przewodu, który został zaciśnięty pomiędzy skrzydełkami jednego z czterech portów. Ten port na rosyjskim module został zainstalowany w czasie ostatniej misji STS-134 i ma on na celu powiększenie zasięgu operacyjnego działania ramienia SSRMS Stacji ISS.
Godzina 19:55 CEST (12.07.2011)
Eksperyment ORMatE-III (Optical Reflector Materials Experiment) został zainstalowany i wszedł w zestaw większego eksperymentu MISSE-8.
Godzina 19:37 CEST (12.07.2011)
Garan kontynuuje prace nad instalacją eksperymentu ORMatE-III, natomiast Fossum przeszedł do kolejnego zadania. Wpierw jednak wrócił do śluzy.
Godzina 19:25 CEST (12.07.2011)
MISSE-8 to paleta zawierająca pewną ilość próbek, które wystawione będą na działanie przestrzeni kosmicznej przez następnych kilka miesięcy. Eksperyment zostanie zabrany z powrotem na Ziemię w przyszłym roku. Naukowcy przebadają, które materiały poradziły sobie lepiej a które gorzej w trudnych warunkach. Wyniki eksperymentu mogą mieć wpływ na projektowanie przyszłych satelitów i statków kosmicznych, a także materiałów używanych na Ziemi.
Godzina 19:13 CEST (12.07.2011)
Mike Fossum zajmuje się zakończeniem dzisiejszych prac na manipulatorze, m.in. demontuje platformę APFR. Tymczasem Garan instaluje eksperyment ORMatE-III na platformie ELC-2 (ExPRESS Logistics Carrier 2).
Godzina 18:57 CEST (12.07.2011)
Rozpoczyna się druga część spaceru kosmicznego. Garan jest w tej chwili w śluzie Quest, gdzie zostawia niepotrzebne już narzędzia i przygotowuje się do podjęcia eksperymentu MISSE-8 / ORMatE-III, który zostanie wystawiony na zewnątrz Stacji ISS.
Godzina 18:39 CEST (12.07.2011)
Demonstrator RRM został pomyślnie zainstalowany.
Godzina 18:32 CEST (12.07.2011)
Warto wspomnieć, że w momencie kiedy Mike Fossum transportował RRM na ramieniu SSRMS, Ron Garan opuszczał ładownię wahadłowca Atlantis. Garan stał się tym samym ostatnią osobą w historii programu lotów promów kosmicznych, która pracowała w ładowni tej maszyny.
Godzina 18:29 CEST (12.07.2011)
I już na miejscu na robocie Dextre (na module Destiny). Jednostka RRM zostanie zainstalowana w tym miejscu tylko na pewien okres, potem trafi na jedną z platform logistycznych Stacji ISS.
Godzina 18:11 CEST (12.07.2011)
Mike Fossum trzyma już jednostkę RRM i jest unoszony z nad ładowni. EVA-1 trwa już niecałe 3 godziny.
Godzina 18:00 CEST (12.07.2011)
Astronauci zamieniają się rolami. Tym razem to Mike Fossum będzie odbywał podróż z RRM na końcu ramienia SSRMS, a Ron Garan stanie się swobodnie poruszającym spacerowiczem.
Godzina 17:57 CEST (12.07.2011)
Czas na kolejne zadanie spaceru EVA-1 – przemieszczenie aparatury RRM (Robotic Refueling Mission) z ładowni na adapter mieszczący się na robocie Dextre. RRM to demonstrator możliwości zatankowania satelity przez zdalne działanie z wykorzystaniem automatycznego robota (eksperyment zostanie przeprowadzony przez Dextre). Wyniki eksperymentu mogą okazać się szalenie istotne dla opracowania odpowiednich technologii, których następstwem byłoby wydłużenie pracy na orbicie wielu satelitów.
Godzina 17:48 CEST (12.07.2011)
Niezauważenie z górnej części pompy oddzielił się kawałek okrycia i opuścił ładownię wahadłowca. Jeden z astronautów zdążył tylko zareagować w taki sposób: “whooops”.
Godzina 17:36 CEST (12.07.2011)
Pompa została zainstalowana w ładowni! Spacerowicze przeprowadzili “wstrząsowy test”, którego celem była weryfikacja stabilności zamocowania. Pompa wróci na Ziemię, gdzie poddana zostanie wnikliwej analizie. Prace przebiegają zgodnie z harmonogramem.
Godzina 17:32 CEST (12.07.2011)
Astronauci wspólnie pracują nad zamocowaniem pompy na specjalnej platformie rozłożonej na samym końcu ładowni.
Godzina 17:29 CEST (12.07.2011)
Dzisiejszy spacer wykonywany jest przez doświadczonych wykonawców EVA. Mike Fossum wyszedł dzisiaj w przestrzeń po raz siódmy (3 spacery w czasie STS-121 i 3 w czasie STS-124, które dały łącznie 42 godziny i 1 minutę), natomiast Ron Garan po raz czwarty (łącznie 20 godzin i 32 minuty).
Godzina 17:26 CEST (12.07.2011)
Pompa, którą transportują dzisiaj astronauci w ramach przygotowań do powrotu na Ziemię, została przywieziona na Stację ISS przez misję STS-112 w październiku 2002 w dużym elemencie kratowniczym. Jej aktywacja miała miejsce w grudniu 2006 roku w czasie trwania misji STS-116. W nocy z 31 lipca na 1 sierpnia w zeszłym roku uległa awarii. Po wymianie na nową jednostkę, stara, niesprawna została umieszczona na platformie ESP-2 w oczekiwaniu na misję wahadłowca.
Godzina 17:21 CEST (12.07.2011)
W ładowni jest także Mike, który pomoże przy instalacji pompy na miejscu.
Godzina 17:09 CEST (12.07.2011)
Astronauta z pompą jest już nad ładownią wahadłowca Atlantis.
Godzina 17:05 CEST (12.07.2011)
Podróży ciąg dalszy. Widoki astronauty z wielkim elementem na tle Ziemi z pewnością należą do zjawiskowych.
Godzina 16:54 CEST (12.07.2011)
Ron Garan obraca pompę, dostosowując ją do odpowiedniej orientacji przez zakończeniem transferu w ładowni.
Godzina 16:43 CEST (12.07.2011)
Pompa amoniaku jest już trzymana przez Garana i odbywa się transport z nad platformy ESP-2 do ładowni wahadłowca. Pompa ta uległa uszkodzeniu 1 sierpnia w 2010 roku, przyczyniając się do utraty połowy zdolności oddawania ciepła przez całą Stację ISS i zmuszając załogę do kilku interwencyjnych wyjść w przestrzeń kosmiczną, celem zastąpienia starej jednostki zapasową. Pompa zostanie sprowadzona w ładowni promu Atlantis na Ziemię, gdzie inżynierowie dokładnie ją przebadają, poszukując przyczyn zajścia awarii. Działania te mogą mieć duże znaczenie w serwisowaniu Stacji ISS w najbliższej przyszłości.
Godzina 16:33 CEST (12.07.2011)
Trwają prace nad uwolnieniem pompy z pojemnika (FRAM). Przed chwilą odkręcona została pierwsza, najważniejsza śruba.
Godzina 16:18 CEST (12.07.2011)
Mija godzina spaceru. Garan w chwili obecnej “instaluje się” na platformie APFR na ramieniu SSRMS.
Godzina 16:09 CEST (12.07.2011)
Platforma APFR zainstalowana.
Godzina 16:02 CEST (12.07.2011)
Mike zakończył rozkładanie narzędzi COLT i pomaga teraz Ronowi w instalacji platformy APFR na ramieniu SSRMS.
Godzina 16:00 CEST (12.07.2011)
W czasie dzisiejszego spaceru Garan będzie transportował zepsutą pompę, trzymając ją i będą w tym czasie przytwierdzonym do kontrolowanego przez członków załogi STS-135 ramienia SSRMS.
Godzina 15:52 CEST (12.07.2011)
Tymczasem Fossum pracuje nad rozłożeniem zawartości torby COLT, narzędzia posłużą w zadaniu z pompą chłodziwa.
Godzina 15:51 CEST (12.07.2011)
Spacerowicze znajdują się na platformie sprzętowej ESP-2 (External Stowage Platform 2). Garan pracuje w tej chwili przy ramieniu Stacji ISS – SSRMS (Space Station Remote Manipulator System), które kontrolowane jest z modułu obserwacyjnego Cupola przez Sandrę Magnus i Douga Hurleya.
Godzina 15:45 CEST (12.07.2011)
Obaj astronauci przystąpili do prac. Spacer rozpoczął się 45 minut później niż planowano. Pierwsza godzina EVA-1 upłynie na przygotowaniach do głównego zadania, jakim jest przetransportowanie zepsutej pompy chłodziwa do ładowni promu Atlantis.
Godzina 15:31 CEST (12.07.2011)
Fossum jest już na zewnątrz.
Godzina 15:30 CEST (12.07.2011)
Jedyne wyjście w przestrzeń podczas misji STS-135 (EVA-1) rozpoczęło się o godzinie 15:22 CEST. Moment ten wyznaczony został przez przełączenie skafandrów astronautów na zasilanie wewnętrzne.
Godzina 15:28 CEST (12.07.2011)
Mike Fossum otwiera właz śluzy. Dla odróżnienia astronautów Mike nosić będzie czerwone znaczniki na skafandrze. Jego kolega będzie takich pozbawiony (cały biały). Podgląd z kamery na hełmie Fossuma oznaczony jest numerkiem 20, Garana numerkiem 18.
Godzina 15:14 CEST (12.07.2011)
Załoga dostała pozwolenie na otwarcie śluzy, co przyczyni się do usunięcia resztek powietrza.
Godzina 15:12 CEST (12.07.2011)
Przy okazji warto wspomnieć, iż dzisiaj mija dokładnie 10. rocznica startu misji STS-104, która dostarczyła moduł Quest na orbitę. Pierwszy spacer kosmiczny z amerykańskiej śluzy na Stacji ISS został przeprowadzony jeszcze w trakcie trwania misji STS-104 (EVA-3, 21. lipca 2001). Misja ta była także wykonywana przy wykorzystaniu wahadłowca Atlantis.
Godzina 15:05 CEST (12.07.2011)
Obniżanie ciśnienia wznowione. Pomyślne testy szczelności skafandrów.
Godzina 15:05 CEST (12.07.2011)
Proces został zatrzymany przy wartości ciśnienia 5 psi. Odbywają się testy szczelności skafandrów.
Godzina 15:01 CEST (12.07.2011)
Fossum i Garan są w śluzie Quest. Trwa proces obniżania ciśnienia.
Godzina 14:18 CEST (12.07.2011)
Astronauci zaraz wykonają ostatni, 8. cykl lekkich ćwiczeń.
Godzina 14:03 CEST (12.07.2011)
Dotychczas astronauci wykonujący spacery kosmiczne spędzali noc w module Quest przy obniżonym do 10.2 psi ciśnieniu. Dzięki temu z ich organizmów usuwany był azot, którego zwykła ilość mogłaby doprowadzić w trakcie trwania spaceru do choroby kesonowej (znanej między innymi nurkom), a w skrajnym przypadku nawet do śmieci. Astronauci, w celu zachowania możliwości wykonywania ruchów w czasie EVA, pracują w skafandrach, w których panuje niskie ciśnienie. Atmosferę stanowi czysty tlen. Dzisiaj użyta została po raz drugi (wcześniej w czasie przygotowań do spaceru EVA-3 w misji STS-134) procedura ISLE – In-Suit Light Exercise, polegająca na wykonywaniu lekkich ćwiczeń fizycznych na przemian z okresami odpoczynku. W tym czasie astronauci oddychają już czystym tlenem w ich skafandrach EMU. Procedura ISLE ma na celu wprowadzenie oszczędności w zużyciu tleniu w czasie przygotowań do spacerów kosmicznych. Tlen zwykle dostarczany był m.in. przez wahadłowce, teraz po zakończeniu ich wycofywania ze służby, trudniej będzie o jego duże ilości.
Godzina 13:51 CEST (12.07.2011)
Azot z krwi astronautów został niemal całkowicie usunięty i niebawem przejdą oni do śluzy Quest. Prace przebiegają sprawnie aczkolwiek zakłada się początek spaceru kilka minut po planowym rozpoczęciu.
Godzina 13:49 CEST (12.07.2011)
Razem ze spacerowiczami w module Quest przebywa Rex Walheim oraz Chris Ferguson, którzy pomagają w ostatnich przygotowaniach.
Godzina 13:46 CEST (12.07.2011)
Astronauci wykonują lekkie ćwiczenia fizyczne, machając powoli kończynami. Jest to nowa procedura, której celem jest usunięcie azotu z krwi astronautów przed spacerem.
Godzina 13:02 CEST (12.07.2011)
Nastąpiła seria testów szczelności skafandrów EMU. Następnie Fossum i Garan rozpoczęli lekkie ćwiczenia fizyczne.
Godzina 12:28 CEST (12.07.2011)
Astronauci Fossum i Garan ubierają się w skafandry kosmiczne. Do początku spaceru kosmicznego pozostało niewiele ponad dwie godziny.
Godzina 11:21 CEST (12.07.2011)
Trwają przygotowania do dzisiejszego spaceru kosmicznego. W śluzie Quest astronauci Fossum i Garan pracują w maskach.
Godzina 10:16 CEST (12.07.2011)
Trwa Flight Day 5. Astronauci w tej chwili dokonują czynności post-sleep, np. związanych z higieną. Niebawem nastąpi początek zaplanowanych prac.
Godzina 08:16 CEST (12.07.2011)
Zbliża się piąty dzień misji STS-135. Pobudka astronautów tej wyprawy nastąpi o godzinie 08:59 CEST. Dziś nastąpi jedyny spacer kosmiczny (EVA-1), jaki zaplanowano dla tej misji. W przestrzeń kosmiczną wyjdą astronauci Mike Fossum i Ron Garan, którzy nie są członkami misji STS-135, lecz należą do załogi 28. Ekspedycji na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS).
Początek spaceru EVA-1 będzie miał miejsce około godziny 14:44 CEST (możliwe przyspieszenie wobec harmonogramu). Spacer zaplanowany jest na sześć i pół godziny. Główne zadania tego spaceru to przeniesienie i instalacja uszkodzonego modułu pompy chłodziwa do ładowni promu. Ta pompa, z nie do końca znanych jeszcze przyczyn, uległa uszkodzeniu w dniu pierwszego sierpnia 2010 roku i zmusiła ówczesnych rezydentów ISS do wykonania serii awaryjnych spacerów kosmicznych. Ponadto, w trakcie jutrzejszego spaceru EVA-1 szereg dodatkowych zadań zostanie wykonanych, których celem będzie zabezpieczenie lub przygotowanie modułów ISS do pracy po zakończeniu programu wahadłowców.
W języku polskim dyskusja na temat misji STS-135 toczy się na Polskim Forum Astronautycznym.
O sposobach i programach do oglądania NASA TV można przeczytać pod tym linkiem.
