W grudniu 2009 roku pisaliśmy o zatwierdzeniu projektu BRITE-PL – pierwszego polskiego satelity naukowego (a dokładniej – dwóch satelitów). Zainteresowanie tym projektem okazało się być na tyle duże, że redakcja Kosmonauty postanowiła uzyskać kilka dodatkowych informacji. W części głównej artykułu prezentujemy odpowiedzi na pytania jakie przesłaliśmy do CBK oraz CAMK.
Odpowiedzi ze strony CAMK udzielił profesor Aleksander Schwarzenberg-Czerny (dziękujemy serdecznie!).
Pytanie:
Skąd się wziął pomysł, aby zrealizować projekt BRITE w Polsce? Jak to wszystko się zaczęło?
Odpowiedź:
Jednym z (jeśli nie głównym) inicjatorem BRITE (oraz wcześniejszego, większego i droższego MOSTa) w Kanadzie był prof. Sławomir Ruciński z Warszawy, od niemal 30 lat związany z Uniwersytetem w Toronto. To pod jego wpływem zaczęliśmy się zastanawiać, czy budowa satelitów tego typu w Polsce byłaby możliwa. Po pewnych wahaniach zdecydowałem, że jest to możliwe. Następnie, zacząłem procedurę uzgodnień oraz starania o odpowiednie fundusze. Inicjatywa nasza spotkała się ze zrozumieniem MNiSW.
Pytanie:
Jak to możliwe, żeby taki mały satelita był w stanie dokonywać bardziej dokładne pomiary od wielkich teleskopów naziemnych?
Odpowiedź:
To akurat proste: po pierwsze satelita obserwuje spoza atmosfery, a wielkie teleskopy z powierzchni Ziemi. Atmosfera stale drga (niczym rozgrzane powietrze nad szosą), powodując drobne zaburzenia obrazu gwiazd w teleskopie, w tym ich blasku. Dla słabych gwiazd ten efekt łatwiej ograniczyć, bowiem w polu widzenia jest ich zawsze wiele. W przypadku, gdy pole widzenia jest małe, można przyjąć, że wpływ atmosfery jest taki sam i wystarczy porównać obserwowaną jasność mierzonej gwiazdy z kilkoma sąsiednimi, które nie wskazują oznak zmienności (tu czasem można się pomylić, ale z reguły dokonuje się kilku takich “przymiarek”, aż do uzyskania wystarczającej ilości danych). Niestety, dla jasnych gwiazd takiego porównania z Ziemi nie można zrobić, bo inne jasne gwiazdy są zbyt daleko, zatem pod innym wpływem atmosfery. Ponadto, słabe gwiazdy z pola widzenia teleskopu są albo niedoświetlone na obrazach, albo jeśli ekspozycje są długie to mierzona jasność będzie prześwietlona. Stąd też równoczesne pomiary z Ziemi są niemożliwe. Natomiast dla naszej szerokokątnej kamery w kosmosie tych problemow nie bedzie.
Po drugie, naziemne teleskopy mogą gwiazdę obserwować tylko przez część doby i nawet jeśli się dysponuje jednoczesnym dostępem do obserwatoriów na kilku kontynentach, to obserwacje mogą być utrudnione z powodu złej pogody. Natomiast mając kilka satelitów i planując obserwacje w ten sposób, że gdy Ziemia zasłania gwiazdę jednemu z nich obserwacje przejmuje inny satelita. Dzięki temu można otrzymać nieprzerwany ciąg obserwacji, a to jest bardzo ważne przy badaniu bardzo drobnych pulsacji, których może być kilka na raz.
Pytanie:
Czy w Polsce będzie centrum kontroli misji BRITE-PL?
Odpowiedź:
Od samego początku będziemy mieli pomocnicze centrum kontroli (wraz z Austriakami), a początkowo kontrola satelity realizowana będzie głównie z Kanady (gdzie znajduje się odpowiednia stacja naziemna i centrum kontroli doświadczone w poprzednich eksperymentach). W miarę nabierania doświadczenia inne stacje naziemna (w tym nasza) będą dzielić się obowiązkami.
Pytanie:
Podłoże naukowe misji – czy w sieci są gdzieś ogólnodostępne publikacje, które opisywałyby podstawowe zagadnienia związane z astrosejsmologią?
Odpowiedź:
Niestety, w języku polskim prawie nie, poza czasopismem Urania/Postepy Astronomii, gdzie czasem pojawiają się popularne artykuły. Zagadnienie jest w szczegółach trudne (podobnie jak ziemska geosejsmologia) i literatura fachowa jest raczej mało przystępna (po angielsku). Napisanie czegoś popularnego to zadanie samo w sobie. Troche “po łebkach” jest to opisane na austriackiej i kanadyjskiej stronie BRITE.
Poniższe odpowiedzi uzyskaliśmy ze strony CBK. Dziękujemy serdecznie!
Pytanie:
Na oficjalnie – czy będą to dwa satelity BRITE, z których pierwszy będzie zbudowany za granicą (SFL – Kanada) a drugi w Polsce? A może coś w Polsce przy pierwszym satelicie też będzie wykonane?
Odpowiedź:
Umowa z SFL jeszcze nie jest zawarta więc nic wiążącego nie możemy powiedzieć. Naszą ideą jest złożenie i przetestowanie pierwszego satelity z podsystemów wyprodukowanych w SFL z ewentualnymi polskimi komponentami. Natomiast drugi satelita byłby opracowaniem w większości polskim – dokładna ilość komponentów wykonanych w Polsce zależna będzie od umowy z SFL.
Pytanie:
Jaka jest planowana orbita docelowa dla satelitów BRITE-PL?
Odpowiedź:
W połowie lutego jest planowane w Polsce spotkanie głównych postaci konsorcjum BRITE – wtedy będziemy dyskutowali również o orbitach. Na razie wiadomo, że będzie to prawdopodobnie orbita wyższa niż 400km
Pytanie:
Jak długo misja podstawowa każdego z satelitów BRITE-PL by trwała?
Odpowiedź:
Zakładamy cztery lata.
Pytanie:
Ile danych misja BRITE-PL prześle na Ziemię?
Odpowiedź:
Bardzo mało – zadaniem satelity jest przekazanie informacji o jasności kilku gwiazd plus danych housekeeping’u.
Pytanie:
W mediach kilka razy pojawiła się nazwa ‘Brytan’. Czy taką nazwę dostaną satelity BRITE?
Odpowiedź:
BRITE-PL wydaje się nam najlepsze.
Czym jest BRITE? Jest to mały satelita kształtu sześcianu o wymiarach 20x20x20 cm i masie około 6 kilogramów. Skrót pochodzi od słów BRIght-star Target Explorer (co można przełożyć na język polski jako ‘obserwator jasnych gwiazd’). Dokładna nazwa to CanX-3 BRITE – projekt pochodzi z kanadyjskiego laboratorium Space Flight Laboratory (SFL) przy Uniwersytecie w Toronto. Więcej informacji można znaleźć w naszej grudniowej notce o tym projekcie.
