Chandra – tworzenie gwiazd wywołane czynnikami zewnętrznymi

0

Obserwacje regionu gwiazdotwórczego Cepheus B pozwoliły na stwierdzenie, że formowanie się młodych gwiazd wywołało w nim silne promieniowanie masywnej gwiazdy. Jest to pierwszy przykład tego zjawiska zachodzącego na dużą skalę.

Aktywność gwiazdotwórcza w obłoku materii międzygwiazdowej może nastąpić samoistnie. Gdy obłok ochłodzi się, grawitacja spowoduje jego zapadanie się. Zjawisko takie zachodzi w na przykład regionie gwiazdotwórczym W5. Powstawanie młodych gwiazd może być również wywołane czynnikami zewnętrznymi. Przykładem może być fala uderzeniowa wytworzona przez supernową. W ten sposób prawdopodobnie zostało wywołane zapadanie się mgławicy protosłonecznej.

Intensywne promieniowanie masywnej gwiazdy również może spowodować kompresję gazu w obłoku. Z czasem doprowadza też do zniszczenia obłoku i zahamowania wytwarzania młodych gwiazd. Jednak do tej pory zjawo takie było obserwowane dla niewielkich grup gwiazd, liczących kilka tuzinów obiektów. Teraz badania obłoku Cepheus B dowiodły, że może ono odgrywać decydującą rolę również dla dużych populacji, zawierających wiele setek gwiazd.

Obłok Cepheus B jest położony znacznie dalej niż Mgławica Oriona, w odległości 2 400 lat świetlnych. Znajduje się jednak w orientacji ułatwiającej badania czynników zewnętrznych inicjujących powstawanie gwiazd.

Za pomocą Chandry wyszukano młode gwiazdy w tym obszarze gwiazdotwórczym. Mają one silne pola magnetyczne i dzięki temu są jasne w zakresie rentgenowskim. Spizter pozwolił na określenie ile z tych gwiazd posiada dyski protoplanetarne. Dyski takie szybko zanikają, dzięki czemu pozwalają na oszacowanie wieku gwiazd. Stwierdzono, że dyski posiada 70 – 80% gwiazd.

Na zewnątrz obłoku znajduje się masywna gwiazda HD217086. Od dłuższego czasu wiedziano, że promieniowanie HD217086 powoduje niszczenie zewnętrznej warstwy mgławicy. Wcześniejsze obserwacje wykazały obecność warstwy silnie zjonizowanego gazu w części mgławicy skierowanej w stronę HD217086. Obecnie oszacowania wieku gwiazd w obrębie obłoku i w rejonie oczyszczonym z gazu przez silną emisję pokazały, że w gęstej chmurze występują gwiazdy tylko bardzo młode. Na zewnątrz występują obiekty starsze.

Obserwacje bardzo dobrze pasują do modelu aktywności gwiazdotwórczej wywołanej przez silne promieniowanie pobliskiej gwiazdy. Udało się wykryć falę aktywności gwiazdotwórczej, która powoli przesuwa się przez obłok. Takie stopniowe powstawanie gwiazd w obrębie mgławicy nie było do tej pory znane.

Dane zebrane za pomocą Spitzera i Chandry wskazują, że w przeszłości w regionie tym wystąpiło kilka epizodów wzmożonego formowania nowych gwiazd. Wydaje się, że większość materii obłoku została już rozproszona lub przekształcona w gwiazdy.

(NASA)

Comments are closed.