Za nami urodziny Kopernika

Nikomu chyba nie trzeba przedstawiać warmińskiego kanonika, który dokonał przełomu w dotychczasowym pojmowaniu Wszechświata. Mikołaj Kopernik, urodzony 19 lutego 1473 roku w Toruniu, miałby za sobą swoje 543 urodziny.

Jednakże układ ten miał wiele wad, planety poruszały się w nim po zygzakowatych orbitach, zwanych epicyklami, nie dało się przewidzieć z dużą dokładnością terminów zaćmień.

Kopernik początkowo miał za zadanie opracować kalendarz, gdyż w związku z tym, że okres obiegu Ziemi wokół Słońca jest o kilka godzin dłuższy niż 365 dni, pojawiły się duże przesunięcia w datach. Oczywiście przyczyna nie była wtedy znana.

Kopernik obawiał się, że jego teoria zostanie odrzucona. Nie chodziło tylko o reakcję Kościoła, ale całego świata naukowego, który na przełomie XV i XVI w. ślepo wierzył w prawdy przekazane przez starożytnych, najczęściej nawet ich nie weryfikując. Sztandarowym przykładem jest przekonanie, że kobieta i mężczyzna mają różną liczbę zębów – uczeni tak wierzyli Arystotelesowi, że nikt nie pofatygował się po prostu policzyć. Suma summarum, dzieło jego życia „O obrotach sfer niebieskich” zostało wydane dopiero w roku śmierci Kopernika, w 1543 roku. 16 lat później znalazło się ono w Indeksie Ksiąg Zakazanych, z którego zostało zdjęte dopiero w 1828 roku.

Choć model Kopernika, w znacznym stopniu zrewolucjonizował dotychczasową nauką, był on w wielu aspektach niedoskonały. Astronom zakładał, że planety krążą po kołowych orbitach – co później poprawił Kepler, nie znał prawa ruchu planet, nie oglądał nieba przy użyciu instrumentów optycznych (Galileusz), nie rozumiał wzajemnych sił przyciągania ciał niebieskich (Newton), za granicę Wszechświata uznawał gwiazdy stałe, nie widząc, że są w różnej odległości (m.in. Hubble i jego model ekspansji i wszechświatów wyspowych), wreszcie traktował czas jako absolutny (Einstein). Niemniej był to pierwszy model, który wprowadzał nas w zagadki współczesnej kosmologii i stanowił impuls do nowego patrzenia na gwiazdy.

Kopernik zmarł 21 maja we Fromborku, gdzie prawdopodobnie został pochowany w tamtejszej katedrze.