2 marca w 1972 roku wystrzelona została amerykańska sonda Pioneer 10, która jako pierwsza przekroczyła Pas planetoid za orbitą Marsa i rozpoczęła bezpośrednie badania piątej planety w Układzie Słonecznym – Jowisza.
Pioneer 10 przez 25 lat trwania lotu była najbardziej odległym obiektem wysłanym w kosmos przez ludzi, pokonując dystans niemal 13 miliardów kilometrów. Dopiero 17 lutego w 1998 roku, w odległości 69,4 jednostek astronomicznych od Słońca dogoniła ją inna międzyplanetarna sonda – Voyager 1, która przemieszczała się jednak w innym kierunku na zewnątrz Układu Słonecznego.
Sonda Pioneer 10 zbliżyła się na minimalną odległość od Jowisza 3 grudnia w 1973 roku, przechodząc 130 tyś. kilometrów nad jego najwyższymi chmurami. Wydarzenie to rozpoczęło erę eksploracji zewnętrznego Układu Słonecznego przez ludzi. W kolejnych latach w te rejony wysłane zostały bliźniacze sondy Voyager do badania gazowych olbrzymów, sonda Ulysses, która dzięki asyście grawitacyjnej Jowisza weszła na orbitę heliocentryczną niemal prostopadłą do płaszczyzny ekliptyki, sonda Galileo do dokładnego zbadania systemu piątej planety U.S. czy wreszcie działająca do chwili obecnej sonda Cassini, badająca układ Saturna.
Celem misji Pioneer 10 było zobrazowanie Jowisza oraz jego księżyców, zbadanie magnetosfery planety, jej pasów radiacyjnych, atmosfery i w pewnym stopniu wnętrza. Niektóre przeprowadzone badania, np. pomiary intensywności promieniowania w pobliżu Jowisza, były kluczowe dla procesu projektowania misji Voyager i Galileo.
Wartościowe dane naukowe nt. warunków panujących w zewnętrznych rejonach Układu Słonecznego zbierane były przez sondę do końca trwania misji naukowej, tj. do 31 marca w 1997 roku. Przez następne kilka lat słabnące sygnały z Pioneera 10 odbierane były przez stacje systemu DSN (Deep Space Network) w ramach studiów koncepcyjnych nad zaawansowanymi technologiami komunikacyjnymi na potrzeby przyszłych międzyplanetarnych i międzygwiezdnych sond NASA.
Po ponad 30 latach misji wiekowa sonda Pioneer 10 wysłała na Ziemię ostatni słaby sygnał, który przechwycony został 23 stycznia w 2003 roku. Poziom dostarczanej energii z radioizotopowych generatorów termoelektrycznych był już na tyle niski, że sygnał nie mieścił się w zakresie możliwej detekcji z Ziemi.
Stacje naziemne systemu DSN agencji NASA nie przechwyciły sygnału w czasie kolejnej sesji nasłuchowej, która przeprowadzona została 7 lutego w 2003 roku. W czasie poprzednich trzech sesji, m.in. właśnie 23 stycznia w 2003 roku, przechwycone sygnały były bardzo słabe, nie zawierające telemetrii. Ostatnie dane odnośnie stanu swoich podzespołów Pioneer 10 przesłał 27 kwietnia w 2002 roku.
Sonda Pioneer 10 będzie cicho kontynuowała lot w głęboką przestrzeń kosmiczną niczym „statek widmo”. Jeśli nie dojdzie do zatrzymania tego lotu, to sonda osiągnie otoczenie gwiazdy Aldebaran w gwiazdozbiorze Byka w przeciągu około 2 mln lat. Gwiazda ta znajduje się w odległości 68 lat świetnych od nas.
(NASA)
