Czwartego października mija kolejna rocznica umieszczenia na orbicie wokółziemskiej pierwszego sztucznego satelity Ziemi – radzieckiego Sputnika 1. Wydarzenie to traktowane jest jako początek „ery kosmicznej”, w której człowiek jest w stanie opuścić ziemską atmosferę.
Po wielu latach okazało się, że wyjście poza Ziemię i jej atmosferę ciągle nie jest tak proste jak wydawało się wówczas, a droga do innych planet ciągle jest odległa, nie mówiąc już o innych układach planetarnych. Tym niemniej wydarzenie to stanowi jeden z najważniejszych etapów w technicznym postępie ludzkości.
Charakterystyczne, że autorzy tego sukcesu, odniesionego 54 lata temu, sami nie mieli świadomości aż takiej doniosłości wydarzenia, w którym brali udział. Jedynie chyba Siergiej Korolow – nazywany później Głównym Konstruktorem, doceniał wagę tego wydarzenia: „Korolow ułożył satelitę na specjalnej podstawie przykrytej aksamitem, aby robotnicy traktowali go z szacunkiem” (Harford, 2006). Również władze radzieckie nie były tego świadome, gdyż jak pisze historyk: „Podczas gdy pomyślne wystrzelenie Sputnika 1 w dniu 4 października 1957 roku zaszokowało cały świat, w Moskwie w pierwszej chwili nie poświęcono mu większej uwagi” (tamże).
Rakieta nośna Sputnik (prawdopodobnie z satelitą Sputnik 1 na pokładzie) / Źródło: NASA
Sputnik 1 został umieszczony na orbicie rakietą nośną Sputnik, która stanowiła rozwinięcie tzw. semiorki (siódemki), czyli międzykontynentalnego pocisku rakietowego R-7. Rakieta napędzana była paliwem rakietowym RP-1 na bazie ropy naftowej, zaś utleniaczem był ciekły tlen. Miała udźwig 500 kg na niską orbitę wokółziemską, a więc wynosząc Sputnika 1 dysponowała sporą rezerwą. Pierwszy ze Sputników miał bowiem masę tylko 83,6 kg i stanowił kulę o średnicy 58 cm. Wystawały z niej cztery anteny o długości od 2,4 do 2,9 m.
https://www.youtube.com/watch?v=1-72NG2VpDM
Start rakiety Sputnik z satelitą Sputnik 1 na pokładzie
Satelita został umieszczony na orbicie eliptycznej o perygeum 214 km i apogeum 938 km, oraz nachyleniu 65,1º. Okres obiegu wokół Ziemi wynosił 96,19 min. Na orbicie utrzymał się do 4 stycznia 1958 roku. Sputnik 1 ograniczył swą aktywność na orbicie do emitowania powtarzanego sygnału radiowego o częstotliwości ok. 20 i 40 MHz trzy razy na sekundę oraz do prostej telemetrii – przekazywania temperatury aluminiowego poszycia statku. Baterie wystarczyły na 21 dni.
Wnętrze Sputnika 1 (makieta) / Źródło: NASA
Tak prymitywne, nawet jak na lata 50. ubiegłego wieku wyposażenie pierwszego satelity, bywa dziś przedmiotem żartów, trzeba jednak mieć świadomość, że stanowił on rozwiązanie zastępcze. Pierwszym rosyjskim satelitą miał być statek, który potem nazwano Sputnikiem 3, będący już rzeczywiście statkiem badawczym wyposażonym w złożoną aparaturę pomiarową. Jednak ze względu na opóźnienia w jego budowie, najpierw znalazły się w kosmosie Sputniki 1 i 2. Jak wspomina jeden z inżynierów pracujących w biurze konstrukcyjnym Korolowa, późniejszy kosmonauta Gieorgij Greczko: „Jednak instrumenty psuły się raz po raz i naukowcy, którzy je zrobili, wciąż prosili o przełożenie startu z miesiąca na miesiąc. Doszliśmy do wniosku, że jeśli będziemy go tak w nieskończoność przekładać, ostatecznie to Amerykanie wyprzedzą nas w wyścigu. Zbudowaliśmy więc najprostszego możliwego satelitę […]. Wykonaliśmy go w ciągu miesiąca wyłącznie w jednym celu – aby być pierwszymi w kosmosie” (Harford, 2006).
Sputnik 2 został wyniesiony na orbitę już miesiąc po swym poprzedniku, a na jego pokładzie znajdował się pasażer – legendarny pies Łajka. Zaś Sputnik 3 ostatecznie znalazł się w kosmosie w maju 1958 roku.
Literatura
- Brzezinski M., Wschód czerwonego Księżyca. Wyścig supermocarstw o dominację w kosmosie, Wydawnictwo Znak, Warszawa 2009.
- Harford J., Siergiej Korolow. O krok od zwycięstwa w wyścigu na Księżyc, Prószyński i S-ka, Warszawa 2006 (zob. recenzję).
Rakieta nośna Sputnik (prawdopodobnie z satelitą Sputnik 1 na pokładzie) / Źródło: NASA
