W australijskim obserwatorium Siding Spring stanęła kopuła teleskopu, który będzie częścią ogólnoświatowej sieci budowanej przez polski projekt “Solaris”. Jednym z jego celów jest poszukiwanie planet pozasłonecznych obiegających gwiazdy podwójne.
Podobne kopuły znajdą się w jeszcze trzech lokalizacjach na półkuli południowej – poza Australią także w RPA i Argentynie. Dzięki temu obserwacje w ramach sieci można prowadzić 24 godziny na dobę. Budynki o średnicy 3,5 metra mają chronić automatyczne, półmetrowe teleskopy fotometryczne, którymi będzie można sterować zdalnie. Również konstrukcja kopuł – tzw. “clamshell” – pozwoli na ich zdalne otwieranie i zamykanie.
Sieć powstaje w ramach projektu “Solaris” (jego nazwa nawiązuje do powieści Stanisława Lema o tym tytule), który ma umożliwić prowadzenie automatycznych obserwacji gwiazdowych par. Badanie jasności zaćmiewających się obiektów pozwoli na dokładne wyznaczenie ich fundamentalnych parametrów, a także ułatwi wykrywanie planet okrążających takie układy.
W badaniach tych wykorzystywana jest analiza efektu skończonej prędkości światła (ang. Light Time Effect, LTE), który znajduje szerokie zastosowanie we współczesnej astronomii. Zjawisko to występuje zawsze wtedy, gdy odległość od obserwatora do miejsca, w którym zachodzi analizowane okresowe zjawisko, zmienia się w czasie.
Przy obserwacji układów podwójnych zaćmieniowych gwiazd zmiana czasu pomiędzy kolejnymi zaćmieniami pozwala wnioskować, że może istnieć trzecie ciało powodujące zaburzenie orbit dwóch pozostałych gwiazd i ruch środka ich masy.
Dzięki LTE odkryto pierwszego podwójnego pulsara (Taylor i Russell, 1974 rok) i pierwszą planetę pozasłoneczną (Wolszczan i Frail, 1992). Obecnie LTE wykorzystuje się do poszukiwania dodatkowych planet w układach, w których inne planety są już znane i wykrywalne metodą tranzytów, oraz – tak jak w przypadku projektu “Solaris” – do poszukiwania planet w układach podwójnych zaćmieniowych.
Kierownikiem projektu “Solaris” jest dr hab. Maciej Konacki – polski astronom pracujący obecnie w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN, który ma już za sobą kilka znaczących sukcesów w dziedzinie poszukiwania i badania planet pozasłonecznych.
W projekcie, który finansowany jest przez European Research Council (grant w ramach konkursu “Ideas”), Fundację na rzecz Nauki Polskiej (subsydium FOCUS) i Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, uczestniczą młodzi astronomowie – Krzysztof Hełminiak, Stanisław Kozłowski, Milena Ratajczak i Piotr Sybilski.
Więcej informacji na temat projektu można znaleźć pod adresem http://www.projektsolaris.pl.
Redakcja serwisu Kosmonauta.net serdecznie dziękuje Panu Janowi Pomiernemu z serwisu Astronomia.pl za przesłany tekst.
