Rok 2009 w astronautyce: część 1 – Świat

0

Zbliża się koniec roku 2009. Warto podsumować wydarzenia mijającego roku oraz dokonać prognozy na przyszły rok. Ten artykuł jest pierwszym z serii opisującej rok 2009 i będzie skoncentrowany na najważniejszych wydarzeniach z całego świata. W następnym artykule przyjrzymy się bliżej dokonaniom Polski w astronautyce. Na koniec, redakcja serwisu kosmonauta.net postara się stworzyć listę – prognozę na rok 2010. Zapraszamy!

Oto lista najważniejszych dokonań w astronautyce w roku 2009. Lista może być niepełna – jeśli wg Ciebie przeoczyliśmy jakieś ważne wydarzenie, napisz o tym w komentarzu. Linki otwierają się w nowych oknach.

Misje załogowe

Rok 2009 obfitował w misje załogowe promów i rosyjskich statków Sojuz. Prawie wszystkie (za wyjątkiem jednej) misje skierowane były na Międzynarodową Stację Kosmiczną. Pozostała misja – w pewnym sensie jedyna w swoim rodzaju (patrząc z perspektywy ostatnich lat) – to wyprawa w kierunku teleskopu Hubble. Chińczycy oraz firmy prywatne w tym roku nie wystrzeliły żadnego statku załogowego.

Misje amerykańskich promów kosmicznychSTS-119, STS-125, STS-127, STS-128, STS-129. Na szczególną uwagę zasluguje misja STS-125, której celem był orbitalny teleskop Hubble.

Misje rosyjskich kapsuł Sojuz – powrót TMA-13, starty i powroty TMA-14, TMA-15 oraz starty TMA-16 i TMA-17 (które powrócą na Ziemię już w roku 2010).

Dzięki powyższym wyprawom załoga ISS poszerzyła się do sześciu/pięciu stałych rezydentów, rozpoczynając etap intensywnych prac naukowych.

Sektor prywatny – Virgin Galactic przedstawił SpaceShip Two a Korea Południowa podpisała umowę z firmą XCOR Aerospace, dotyczącą użytkowania suborbitalnych statków Lynx.

Ponadto – w roku 2009 minęła 40. rocznica misji Apollo 9, Apollo 10, Apollo 11 oraz Apollo 12. Cały świat komentował wydarzenia sprzed czterech dekad, gdy człowiek po raz pierwszy dotknął stopą innego ciała niebieskiego. Warto tu zauważyć, że rocznica drugiego lądowania (misji Apollo 12) już nie spotkała się z tak wielką popularnością w serwisach inforacyjnych oraz naukowych.

Serwis Kosmonauta.net opublikował osiem artykułów przybliżających okoliczności pierwszego lądowania człowieka na Srebrnym Globie – od początku wyścigu kosmicznego (część pierwsza serii), poprzez pierwsze misje bezzałogowe (część druga), pierwsze misje załogowe (część trzecia), ‘dogonienie’  Związku Radzieckiego przez Amerykanów w wyścigu (część czwarta), co stało się za sprawą m.in. z programu Gemini (część piąta), wydarzeniom roku 1969 (część szósta), misji Apollo 11 (część siódma) oraz końcem wypraw księżycowych i ‘uwięzieniu’ na niskiej orbicie wokółziemskiej aż do początku programu Constellation (część ósma – zakończenie).

Misje Bezzałogowe i Badania Kosmosu

Zderzenie Iridium 33 i Kosmos 2251 – 10 lutego 2009 roku doszło do kolizji dwóch satelitów na orbicie. W wyniku tego zderzenia powstała bardzo duża ilość szczątków, które potencjalnie zagrażają innym obiektom na niskich orbitach wokółziemskich.

LCROSS – prawdopodobnie najważniejszym wydarzeniem z zakresu misji bezzałogowych było uderzenie sondy LCROSS oraz stopnia Centaur w krater Cabeus na Srebrnym Globie. Misja okazała się być dużym sukcesem – po pierwszych niepewnościach wykryto duże ilości wody w zacienionych kraterach Księżyca, być może z rtęcią.

LRO – sonda przekazała zdjęcia lądowisk z czasów misji Apollo, w rozdzielczości nie widzianej od lat. Na zdjęciach widać stopnie lądujące oraz aparaturę rozstawioną przed 40 laty.  W przypadku misji Apollo 17 można się nawet doszukać flagi

Zbliżenie na dolny stopień LEM "Challenger", widoczna również flaga credits: NASA/GSFC/Arizona State University

Teleskop Hubble – orbitalny teleskop HST po misji serwisowej STS-125 ponowił badania Wszechświata – przesyłając dane wyższej jakości. W lipcu 2009 roku HST sfotografował ślad po uderzeniu drobnej planetoidy w największą planetę naszego Układu Słonecznego – Jowisza.

Chandraayan-1 – najważniejszym wynikiem pierwszej indyjskiej misji księżycowej było wykrycie wody na Księżycu w różnych miejscach.

Egzoplanety – rok 2009 był bardzo udany dla poszukiwań innych światów. Odkryto wiele różnych egzoplanet (czasem dosłownie ‘workami’ informowano o nich), wśród których na szczególną uwagę zasługują małe egzoplanety HD 1461 b i GJ 1214 b oraz układ 61 Virginis i Gl 581 e.  Z większych planet pozasłonecznych warto spojrzeć na WASP-18b, która niebawem zostanie pożarta przez własną gwiazdę macierzystą oraz HD 16760 b, być może krążąca wewnątrz ekosfery swej gwiazdy. Ponadto, misja Kepler się rozpoczęła – czy w roku 2010 odkryjemy ‘drugą Ziemię’?

HTV – ciekawą misją bezzałogową, bezpośrednio związaną z załogowymi wyprawami, była udana misja japońskiego modułu zaopatrzeniowego HTV.

Herschel i Planck – dwie europejskie sondy, badające Wszechświat pomyślnie wystartowały w maju.

IBEX – pierwsze i od razu zaskakujące dane na temat kształtu heliosfery naszego Układu Słonecznego.

EJSMwybór misji najwyższej klasy bezzałogowej, realizowanej wspólnie przez NASA i ESA (oraz być może JAXA i RSA), której celem będą księżyce największej planety naszego Układu Słonecznego – Jowisza. Start przewidziany jest na koniec przyszłej dekady.

New Horizonsjuż ponad 15 AU od Słońca!

Cassini – misja przynosi wyjątkowo zaskakujące informacje na temat systemu Saturna. Księżyc Enceladus może skrywać ocean pod powierzchnią. Pierścienie tej planety mają wiele zaskakujących tworów, które dostrzeżono w trakcie okresu równonocy.  Odkrywamy również coraz więcej tajemnic Tytana.

Mars – sondy marsjańskie nie próżnują. Instrument HiRISE orbitera MRO zaobserwował wodę w kraterach pouderzeniowych. MRO mogła również zaobserwować ślady wytworzone stosunkowo niedawno przez ciekłą wodę. W styczniu świat zelektryzowała informacja o  wykryciu metanu w marsjańskiej atmosferze.  Następnie,  europejska sonda Mars Express zaobserwowała zmiany stężenia metanu w marsjańskiej atmosferze. Łazik Opportunity w trakcie swej wyprawy do krateru Endeavour zbadał meteoryt, który jest… za duży.  W międzyczasie trwają próby uwolnienia łazika Spirit. Oba łaziki działają już na Czerwonej Planecie dłużej niż 2000 soli. W 2009 roku minęło również 10 lat od zagadkowego zniknięcia sondy Mars Polar Lander.

Mapa dystrybucji metanu,  Credits: NASA TV

Ponadto – w 2009 roku studenci z MIT wysłali balon meteorologiczny do górnych warstw atmosfery, skąd sfotografowali krzywiznę Ziemi. Ta wyprawa kosztowała jedynie 150 dolarów. Kilka osób w Polsce po tej misji zaczęło debatować, czy podobną wyprawę można zorganizować w naszych krajowych warunkach. Zawiązała się nieformalna grupa, która z początkiem nowego roku rozpocznie dedykowane prace (wciąż możesz dołączyć!).

Starty Rakiet

Ares I-Xstart nowej testowej rakiety NASA w ramach programu Constellation, w trakcie zawirowań (o których piszemy poniżej) przyciągnął uwagę całego świata. Całość tego testu – od startu do nie do końca udanego wodowania – można zobaczyć pod tym linkiem.

Azja – w 2009 roku swoje testy rakietowe przeprowadziły następujące kraje: Iran (wraz z satelitą), Korea Północna (test nieudany), Korea Południowa (test nieudany) oraz Indonezja (start suborbitalny, jako kolejny krok do własnej rakiety nośnej). Rosjanom natomiast nie udał się start rakiety balistycznej Buława,  o czym przez pewien czas informowały serwisy z całego świata – za sprawą niezwykle ciekawego śladu, jaki ta rakieta pozostawiła za sobą.

Firmy prywatne i starty komercyjne – firma SpaceX po raz kolejny z powodzeniem wystrzeliła rakietę Falcon 1 oraz przygotowuje się do startu rakiety Falcon 9 wraz z kapsułą Dragon. W międzyczasie europejska rakieta Ariane V siedem razy wystartowała z Kourou (także z ładunkami naukowymi). Rosjanie również nie zwalniali – wystrzeliwując ładunki za pomocą rakiet Proton (np Eutelsat W7) jak również mniejszymi rakietami (np Dniepr w lipcu 2009). Niestety, w międzyczasie dostawca usługi Sea Launch wpadł w poważne problemy finansowe.

Plany i Rozwój

NASA – na początku 2009 roku szukano nowego administratora amerykańskiej agencji kosmicznej – ostatecznie został nim Charles Bolden. W maju prezydent USA zlecił prace komisji (zwanej później komisją Augustine), która miała ocenić postępy prac przy programie Constellation i wyznaczyć kierunki rozwoju przy obniżonym budżecie. Wynik prac komisji poznaliśmy pod koniec października – opublikowany raport zawierał zdania o obniżonym budżecie, który nie pozwoliłby na żaden sensowny program eksploracyjny oraz nieśmiałe propozycje zamiany obecnego planu powrotu na Księżyc na strategię ‘Flexible Path’.  W grudniu 2009 roku administrator NASA spotkał się z prezydentem USA – wg pierwszych (później zdementowanych!) doniesień zadecydowano o podniesieniu budżetu NASA do wcześniejszych ustaleń.

ESAtrwają prace nad nową rakietą Vega. Wcześniej ESA prosiła o pomoc/poradę w zdefiniowaniu ładunku dla lądowników księżycowych.  W styczniu 2009 roku w ośrodku ESTEC zorganizowano ciekawe spotkanie twórców i użytkowników satelitów typu CubeSat.

JAXApojazd załogowy? Wyjątkowo ciekawy eksperyment REXJ na ISS. (O HTV wspominaliśmy w misjach bezzałogowych).

Rosjarakiety Sojuz w Kourou – zbliża się pierwszy start.

Chiny – postępy prac przy budowie mini-stacji orbitalnej oraz nabór nowych tajkonautów.

Indie – własny statek załogowy.

Jak widać – sporo się działo! Wyprawy w kosmos stają się globalnym przedsięwzięciem, w których bierze udział coraz większa ilość państw i instytucji. W następnej części podsumowania przyjrzymy się bliżej polskim dokonaniom w astronautyce w roku 2009.

Comments are closed.